Wystawa "Odd Nerdrum. Malarz Północy"

Wydarzeniem, które go ukształtowało było zobaczenie obrazu Rembrandta Sprzysiężenie Claudiusa Civilisa w Narodowym Muzeum Sztuk Pięknych w Sztokholmie. Wrażenie, jakie ten obraz na nim wywarł, określiło jego dalszą drogę artystyczną w opozycji do tego, jak sztukę pojmują jego współcześni. „Krótko mówiąc, wymalowałem sobie izolację", przyznał później. Jednak izolacja od współczesnych oznacza jednocześnie bycie w towarzystwie dawnych mistrzów. I tak, na jego malarstwo wywarli wpływ także Masaccio, Leonardo da Vinci, Michał Anioł, Tycjan, Pieter Bruegel Starszy, Goya, Jean Chardin, Jean-François Millet oraz, co mniej oczywiste, Johann Heinrich Füssli, Caspar David Friedrich, Ferdinand Hodler, Edward Munch, Käthe Kollwitz, Salvador Dalí, Chaďm Soutine i Lars Hertervig.

Obecnie prace Odda Nerdruma znajdują się w najważniejszych kolekcjach świata – w Galerii Narodowej w Oslo, w Muzeum Sztuki Nowoczesnej Astrupa Fearnleya w Oslo, w Muzeum i Ogrodzie Rzeźby Hirshhorna w Waszyngtonie, w Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku, w Nowoorleańskim Muzeum Sztuki, w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w San Diego i w Centrum Sztuki Walkera w Minneapolis.

Wystawa Odda Nerdruma Malarz Północy jest pierwszą indywidualną prezentacją tego artysty w Polsce. Jak twierdzi Jean Claire, sięgając do korzeni terminu modernus (łac. nowoczesny), określenie to – używane od VI wieku – nie oznaczało wówczas tego, co zapowiada nadchodzące wydarzenia, lecz to, co współgra z teraźniejszością, odpowiada chwili obecnej: nowoczesne (ang. modern) jest to, co zgadza się z modusem, który stanowi rdzeń słowa modernus, oznaczającego przejście od czasu, który właśnie przeminął do czasu, który nachodzi (Jean Claire, Odpowiedzialność artysty. Awangarda – między terrorem a rozumem, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2021, s. 17). Widziana z tej perspektywy twórczość Nerdruma jest próbą odbudowania relacji z tradycją malarstwa, przerwaną w drugiej połowie XIX wieku, kiedy to terminu „nowoczesność" zaczęto używać w jego współczesnym znaczeniu jako pochwałę nowości i jej gorączkowego poszukiwania. Zrywając z awangardą, Nerdrum przeciwstawia się takiemu myśleniu i niejako naprawia awangardowe pęknięcie. To odwrócenie pojęć jest wyraźne także w sposobie, w jaki Nerdrum używa słowa „kicz", które traktuje pozytywnie, biorąc je na sztandar.
W 1998 roku Nerdrum ogłosił „ruch kiczu" (ang. „Kitsch Movement"), nawiązując do koncepcji Hansa Reimanna, mówiącej o tym, że termin „kicz" powstał w połowie XIX wieku w pracowniach artystycznych w Monachium po to, by móc odrzucić wcześniejszą kulturę i zrobić w ten sposób miejsce dla nowej sztuki. Identyfikując się z pojęciem kiczu, Nerdrum nie tyle deprecjonuje swoje malarstwo, co odrzuca przeciwstawne kategorie kiczu i nowoczesności/awangardy jako fałszywe bieguny, które określają dzisiejszy świat sztuki.

Obejmująca trzydzieści pięć średnich i dużych obrazów (mierzących od 150 × 250 cm do 200 × 400 cm) wystawa Odda Nerdruma Malarz Północy jest najbardziej wyczerpującą retrospektywą tego współczesnego mistrza w Europie Środkowej. Ekspozycja będzie miała charakter przekrojowy. Pokazanych zostanie blisko czterdzieści obrazów z różnych okresów pięćdziesięciu lat twórczości Nerdruma, począwszy od pierwszych płócien odnoszących się do rewolucji obyczajowej i kulturalnej lat 60-tych (Morderstwo Andreasa Baadera, 1977–1978) aż do współczesnych figuratywnych kompozycji narracyjnych osadzonych w surowym krajobrazie Północy. Tę linearną narrację przełamią sekcje poświęcone tematom i motywom zajmującym szczególne miejsce w twórczości Nerdruma.

Od kuratora
W obrazach Nerdruma ludzkość znajduje się w otchłani mitologicznego świata; poza historią, czasem i przestrzenią. Patrzymy na kompletny świat, język znaków i symboli, naśladujący ten z mitów i opowieści. Ludzie ubrani są w skóry lub starodawne tkaniny, często są niemal nadzy. Wyposażeni są w proste przyrządy i narzędzia. Wydaje się, że żyją w cieniu drapieżnej przemocy i grożącego im niebezpieczeństwa. Widzimy ich przewożonych lub zebranych razem, wzajemnie się pocieszających. Lecz nie jest to jakaś wizja wczesnych etapów ludzkości; to my, współcześni Nerdrumowi, odarci jedynie z naszych nowoczesnych strojów. Czas nie istnieje. Ludzie ci zamieszkują „wieczne teraz". Nie jest to post-apokaliptyczna wizja, ale istota naszej codzienności.
W twórczości i w życiu Odda Nerdruma nie znajdziemy żadnego przywiązania do idei postępu. W jego wizji natura człowieka jest niezmienna. To przekonanie może być uważane w pewnych kręgach za wywrotowe i nonkonformistyczne. Nieokreślone krajobrazy i sposób ubierania przywołują na myśl termin „natura ludzka", a sceneria – transcendencję. Co nas konstytuuje, co nas kształtuje, kim jesteśmy?
Ludzie ci są poza czasem i przestrzenią, tak, jak my.
Od pracy Chmura (1985) do niepokojącego płótna Bez świadków (2012) wieczność i destrukcja mieszają się w metaforycznych komentarzach do świata obserwowanego z zewnątrz.

Kurator
Jon Eirik Lundberg

Otwarcie wystawy
11/08/2023, 19:00 (piątek)
Wstęp wolny. Tego dnia wystawa czynna do 22:00
Wystawa czynna do
10/12/2023
W czwartki wstęp wolny.