Adam Hanuszkiewicz (1924 - 2011)

Urodził się 16 czerwca 1924 we Lwowie. Zmarł 4 grudnia 2011 w Warszawie.

Dzieciństwo i młodość spędził w rodzinnym mieście, gdzie jego rodzice prowadzili sklep. Przed wojną uczęszczał do Państwowego III Gimnazjum Męskiego im. Króla Stefana Batorego, przy ul. Batorego 5 (naprzeciw siedziby Polskiego Radia Lwów). Okupację spędził we Lwowie. Pod Rzeszowem, gdzie wtedy mieszkał, w lipcu 1944 roku wstąpił do zespołu teatralnego Wojska Polskiego założonego w 1943 w Sielcach nad Oką jako Teatr Żołnierza 1. Korpusu Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR.

W 1945 roku pracował w Teatrze im. Wandy Siemaszkowej w Rzeszowie, przez rok występował także w Teatrze Dolnośląskim w Jeleniej Górze. W Jeleniej Górze debiutował rolą Wacława w Zemście Aleksandra Fredry w reżyserii Stefanii Domańskiej. Nie ukończył żadnej szkoły aktorskiej. Egzamin zdał eksternistycznie w 1946 roku w Łodzi przed komisją złożoną z Leona Schillera, Edmunda Wiercińskiego, Jacka Woszczerowicza i Aleksandra Zelwerowicza. Następnie do roku 1949 występował w zespole Juliusza Osterwy w Teatrze Dramatycznym w Krakowie, później do 1950 roku w Teatrze Rozmaitości w Warszawie i do 1955 w Teatrze Polskim w Poznaniu, gdzie w 1951 roku wyreżyserował swój pierwszy spektakl, Niespokojną starość Leonida Rachmanowa.

Od 1955 pracował głównie w Warszawie. Był współtwórcą Teatru Telewizji, gdzie w 1955 roku wyreżyserował swoją pierwszą sztukę telewizyjną (Złotego lisa Jerzego Andrzejewskiego) i był w latach 1957-1963 naczelnym reżyserem. W latach 1956-1968 pracował jako reżyser i dyrektor Teatru Powszechnego.

W 1968 został dyrektorem Teatru Narodowego po usunięciu ze stanowiska Kazimierza Dejmka, którego inscenizację Dziadów uznano za antyradziecką. Wówczas stworzył w Teatrze Narodowym wiele wybitnych inscenizacji m.in. słynną Balladynę w nowoczesnych kostiumach oraz z wykorzystaniem motocykli marki Honda. W 1970 po raz pierwszy od 1944 odwiedził swój rodzinny Lwów. Nawiązał kontakt z Polskim Teatrem Ludowym we Lwowie prowadzonym przez Zbigniewa Chrzanowskiego. Na początku lat 80. stracił zaufanie władzy i został odwołany ze stanowiska dyrektora w 1982 roku. W czasie stanu wojennego włączył się do bojkotu telewizji realizowanego przez środowisko aktorskie. Reżyserował wówczas w warszawskich teatrach Ateneum i Studio oraz w Łodzi i za granicą. W latach 1989-2007 był dyrektorem Teatru Nowego w Warszawie.

Zmarł 4 grudnia 2011 roku w warszawskim szpitalu przy ul. Stępińskiej. Pogrzeb Adama Hanuszkiewicza odbył się 8 grudnia 2011 na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie. Urnę z prochami artysty przysypano ziemią z lwowskiego Cmentarza Łyczakowskiego.

Był czterokrotnie żonaty, w tym trzy razy z aktorkami: Zofią Rysiówną, Zofią Kucówną i Magdaleną Cwenówną.

Odznaczenia i nagrody:
1955 - Medal 10-lecia PRL
1957 - Złoty Krzyż Zasługi
1958 - Warszawa - Nagroda Radia i TV - za realizację "Ondyny" Jeana Giraudoux w Teatrze TVP
1959 - Nagroda Radia i TV za osiągnięcia artystyczne w TV, a w szczególności za spektakle TV "Apollo z Bellac" i "Rajmundy"
1962 - Katowice - II OFSRiR - II nagroda za inscenizację i reżyserię przedstawienia "Płatonow" Antoniego Czechowa w Teatrze Dramatycznym w Warszawie oraz nagroda zespołowa za próbę nowej interpretacji dramaturgii Czechowa
1962 - Order Sztandaru Pracy II klasy
1963 - Nagroda Komitetu d/s Radia i TV za twórcze poszukiwania i osiągnięcia w zakresie reżyserii TV
1964 - Kalisz - IV KST - nagroda za reżyserię "Wesela" Stanisława Wyspiańskiego w Teatrze Powszechnym w Warszawie i za rolę Poety w tym przedstawieniu
1964 - Nagroda państwowa I stopnia (zespołowa) za całokształt twórczości w teatrze TV
1964 - Warszawa - Nagroda Komitetu d/s PRiTV za twórczość radiową, za wysoce artystyczne lektorstwo radiowe, a w szczególności za czytanie cyklu "Popioły" Stefana Żeromskiego
1964 - Katowice - FSRiR - nagroda I stopnia za inscenizację i reżyserię przedstawienia "Zbrodnia i kara" eg Fiodora Dostojewskiego w Teatrze Powszechnym w Warszawie oraz nagroda za rolę Raskolnikowa w tym przdstawieniu
1965 - Nagroda m.st. Warszawy
1965 - Nagroda im.Boya za osiągnięcia reżyserskie i aktorskie w Teatrze Powszechnym w Warszawie
1967 - Złoty Ekran
1967 - Odznaka 1000-lecia
1968 - Złoty Ekran
1968 - Nagroda państwowa I stopnia za osiągnięcia aktorskie i reżyserskie
1968 - Nagroda Komitetu d/s PRiTV za wybitne, nowatorskie osiągnięcia w Teatrze TV
1969 - Złoty Ekran - za spektakle tv "Studia 63": "Telepatrzydło pana Prusa" i "Obrachunki Boyowskie"
1971 - Warszawa - Złoty Ekran za inscenizację "Pana Tadeusza" wg Adama Mickiewicza w Teatrze TVP
1972 - I miejsce w ankiecie czytelników RTV wybierających najważniejsze wydarzenie teatralne roku 1971 - "Pan Tadeusz" wg Adama Mickiewicza w Teatrze TVP
1973 - Kalisz - XIII KST - nagroda za reżyserię "Antygony" Sofoklesa w Teatrze Narodowym w Warszawie
1973 - Medal Komisji Edukacji
1974 - Medal TPPR
1974 - Order Sztandaru Pracy I klasy
1974 - Warszawa - Złoty Ekran za inscenizację i reżyserię przedstawienia "Norwid" w Teatrze Narodowym
1974 - Warszawa - Nagroda Komitetu d/s Radia i TV za cykl "Opowieści mojej żony" (razem z Zofią Kucówną i Mirosławem Żuławskim)
1974 - Dyplom MSZ
1974 - Nagroda tygodnika "Przyjaźń" za reżyserię przedstawienia "Miesiąc na wsi" w T.Małym w Warszawie
1975 - Medal 30-lecia PRL
1975 - Odznaka Zasłużony dla Jeleniej Góry
1975 - Opole - I Opolskie Konfrontacje Teatralne - statuetka Koryfeusza - nagroda za układ tekstu i reżyserię "Beniowskiego" wg Juliusza Słowackiego w Teatrze Narodowym w Warszawie
1977 - Odznaka za zasługi dla m. Warszawy
1978 - Opole - IV Opolskie Konfrontacje Teatralne - nagroda za reżyserię przedstawienia "Sen srebrny Salomei" Juliusza Słowackiego w Teatrze Narodowym w Warszawie
1978 - Zasłużony Działacz Kultury
1978 - Złoty Ekran
1979 - Dyplom Ministerstwa Kultury ZSRR
1979 - Dyplom Ministra Spraw
1983 - Warszawa - Medal Moniuszkowski WTM za wystawienie w Teatrze Narodowym w Warszawie "Śpiewnika domowego"Stanisława Moniuszki
1987 - Łódź - Nagroda "Głosu Robotniczego" dla przedstawienia "Cyd" Andrzeja Morsztyna/ Corneille'a, najlepszego przedstawienia sezonu 1986/87
1987Zamość - XII ZLT - "Buława hetmańska" nagroda dla przedstawienia "Cyd" Morsztyna/Corneille'a w Teatrze Powszechnym w Łodzi
1989 - Łódź - Srebrna Łódka dla przedstawienia "Wesele Figara" Wolfganga Amadeusza Mozarta w Teatrze Wielkim w Łodzi
1989 - tytuł Zasłużony Dla Kultury Narodowej
1994 - tytuł "Ekstrawagancja '93"
1995 - Warszawa - Nagroda Q - nagroda "Qchni Artystycznej""za absolutnie rewelacyjne wprowadzenie żywego postmodernizmu do PRL, kiedy jeszcze nikomu się to nie śniło"
1996 - Krzyż Komandorski OOP
1997 - tytuł Honorowego Obywatela Miasta Jelenia Góra
1997 - Super Wiktor
1997 - Płock - Srebrna Maska
1997 - Tbilisi - I Festiwal Teatralny im.Michaiła Tumaniszwili - nagroda za artystyczny wkład do kultury europejskiej
2001 - Opole - doktorat honoris causa Uniwersytetu Opolskiego
2001 - Teleamor 2001, honorowy tytuł przyznany przez czytelników "Tele Tygodnia" dla najseksowniejszego aktora za całokształt twórczości
2001 - Rzeszów - XL RST - zwycięstwo w plebiscycie publiczności na najlepszą rolę męską Spotkań w spektaklu "W imię ojca Strindberga" i na najlepszy spektakl
2001 - Wielki Krzyż Ordderu Zasługi RFN
2004 - Warszawa - Tele Maska za całokształt twórczości w Teatrze TVP
2005 - tytuł honorowego obywatela województwa opolskiego
2005 - Złoty Medal Gloria Artis - Zasłużony Kulturze
2006 - Krzyż Komandorski Orderu Zasługi Republiki Litewskiej
2007 - Sopot - VII Festiwal Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji Polskiej "Dwa Teatry" - Nagroda Specjalna za ogromny dorobek telewizyjny, ze szczególnym uwzględnieniem dokonań artystycznych w Teatrze TV
2008 - Warszawa - Nagroda Honorowa Ministra KUltury i Dziedzictwa Narodowego za zasługi dla polskiego i światowego teatru
2008 - Warszawa - Feliks Specjalny

Źródło: Wikipedia, FilmPolski, e-teatr

Opracował Ryszard Klimczak
Dziennik Teatralny
4 grudnia 2023