Bolesław Smela (1919 - 1987)

Urodził się 13 lutego 1919 w Rzeszowie. Zmarł 30 lipca 1987 w Skolimowie.

W 1945 ukończył Liceum Handlowe w Rzeszowie. Jako aktor był samoukiem.

Zadebiutował 10 listopada 1945 rolą Fon Kostryna w spektaklu „Balladyna" Juliusza Słowackiego w reż. Wandy Siemaszkowej i Bronisława Skąpskiego na deskach Teatru Ziemi Rzeszowskiej w Rzeszowie. W 1948 zdał aktorski egzamin eksternistyczny na PWST w Krakowie. W Rzeszowie zagrał jeszcze Edmunda w „Damach i huzarach Aleksandra Fredry w reż. Bronisława Skąpskiego (premiera 21 listopada 1945) i Mazepę w „Mazepie" w reż. Stefana Michułowicza (premiera 22 lutego 1946).

W latach 1946–1948 grał w Miejskich Teatrach Dramatycznych (obecnie Teatr im. Juliusza Słowackiego) w Krakowie m.in. Kałmuka w „Fantazym" Juliusza Słowackiego (premiera 10 października 1946), Jaśka w „Weselu" Stanisława Wyspiańskiego (premiera 11 listopada 1946) i Miszkę w „Rewizorze" Mikołaja Gogola w reż. Janusza Warneckiego (premiera 31 grudnia 1947).
Grywał również w krakowskim Starym Teatrze (wówczas Teatry Dramatyczne) Gońca w „Otellu" Williama Szekspira w reż. Józefa Karbowskiego (premiera 10 czerwca 1947) i Pedrillo w „Weselu Figara" Pierre Beaumarchaisa w reż. Władysława Krzemińskiego (premiera 7 lipca 1948).
Na sezon 1948/49 przeniósł się do Teatru Polskiego w Poznaniu. Tam wystąpił w „Pugaczowie Sergiusza Jesienina (Twarogow) w reż (premiera 12 października 1948) oraz w „Krzyku jarzębiny" Wacława Kubackiego (Michał) w reż. Wilama Horzycy (premiera 30 kwietnia 1949).
Sezony 1949/50 do 1956/57 spędził w Teatrze Śląskim im St. Wyspiańskiego w Katowicach gdzie zagrał m. in. w spektaklach: „Mieszczanie" Maksyma Gorkiego (Nił) w reż. Edward Żyteckiego (premiera 19 listopada 1949), „Dożywocie" Aleksandra Fredry (Rafał Lagena) w reż. Romana Zawistowskiego (premiera 26 września 1951), „Dom lalki" Henrika Ibsena (Günter) w reż. Gustawa Holoubka (premiera 27 listopada 1954), „Śmierć Dantona" Georga Büchnera (Jerzy Danton) w reż. Józefa Wyszomirskiego (premiera 9 marca 1957) i „Bal manekinów" Bruno Jasieńskiego (Paul Ribandel) w reż. Jerzego Jarockiego (premiera 21 lipca 1957). W Teatrze Śląskim próbował także reżyserii. Najpierw wspólnie z Gustawem Holoubkiem „Jak hartowała się stal" Mikołaja Ostrowskiego (premiera 28 listopada 1953), a następnie samodzielnie „Czarująca szewcowa" Federico Garcíi Lorki (premiera 11 czerwca 1955).
W Teatrze im. W. Siemaszkowej w Rzeszowie rozpoczął pracę od wyreżyserowania „Fantazego" Juliusza Słowackiego (premiera 2 czerwca 1959) i wspólnie z Bolesławem Smelą spektaklu „Lis i winogrona" Guilherme Figueiredo, w którym zagrał Ezopa (premiera 8 listopada 1959).
„Wędrował" po wielu teatrach. Po Rzeszowie pracował we Wrocławiu (Teatry Dramatyczne) m. in. „Myszy i ludzie" Johna Steinbecka (Lennie Small) reż. Jerzy Krasowski (03.02 1962), w Jeleniej Górze (Teatry Dolnośląskie) m. in. „Fantazy, czyli Nowa Dejanira" Juliusza Słowackiego (premiera 20 października 1962) i „Myszy i ludzie" Johna Steinbecka w reż. Bolesław Smela (premiera 12 stycznia 1963), w kielecko-radomskim Teatrze Żeromskiego „Myszy i ludzie" Johna Steinbecka w reż. Bolesława Smeli (premiera 13 lutego 1964), w Krakowie w Teatrze Ludowym „Zemsta" Aleksandra Fredry w reż. Olgi Lipińskiej (premiera 7 maja 1966), w Starym Teatrze „Cymbelin" Williama Szekspira w reż. Jerzego Jarockiego (premiera 15 lipca 1967), w Łodzi w Teatrze Jaracza „Mirandolina" Carlo Goldoniego (Kawaler di Ripafratta) reż. Wanda Laskowska (premiera 23 kwietnia 1972) i w końcu osiadł w Warszawie w Teatrze Powszechnym gdzie wystąpił m. in. w „Cesarzy" Ryszarda Kapuścińskiego (Poduszkowy) reż. Jerzy Hutek (premiera 26 kwietnia 1979), „Kordian" Juliusza Słowackiego (Grzegorz) reż. Bohdan Cybulski (premiera 29 listopada 1980) i „Antygona" Sofoklesa (Terezjasz) reż. Helmut Kajzar (premiera 16 czerwca 1982).
Ostatnim teatralnym spektaklem, w którym zagrał to „Gyubal Wahazar, czyli Na przełęczach bezsensu" Stanisława Ignacego Witkiewicza (Stary robotnik) w reż. Michała Ratyńskiego (24 kwietnia 1985).

Działał także w Teatrze Polskiego Radia, gdzie zadebiutował dość późno, bo 14 października 1955 w słuchowisku „Pieśń o Marku Prawym" Jana Baranowicza w reż. Jerzego Szczawińskiego. Zagrał w około 20. radiowych premierach m. in. „Bolesław Śmiały" Stanisława Wyspiańskiego (Król) w reż. Romany Belczyk (premiera 14 marca 1969), „Cmentarz koło Bari" Mariana Promińskiego (Jerzy Stompa) w reż. Zygmunta Hübnera (premiera 13 maja 1970), „Buty fordansera" Stefana Otwinowskiego (Doktor) w reż. Romany Belczyk (premiera 4 sierpnia 1971) i „Wszystko jedno gdzie" Stanisławy Fleszarowej-Muskat (Dziadek Gaby) w reż. Wojciecha Maciejewskiego (premiera 16 stycznia 1981).
Brał także udział w dwóch serialach radiowych „Dwie królowe" Józefa Ignacego Kraszewskiego w reż. Romany Belczyk oraz „Solaris" Stanisława Lema w reż. Józefa Grotowskiego.

Wystąpił w wielu filmach. Jego kinowy debiut, to „Czerwone berety" w reż. Pawła Komorowskiego (premiera 5 kwietnia 1963). Grał także w dziesiątym odcinku „Stawki większej niż życie" w reż. Janusza Morgensterna i Andrzeja Konica, w „Pasji" w reż. Stanisława Różewicza (premiera 14 marca 1978), „Wśród nocnej ciszy" w reż. Tadeusza Chmielewskiego (premiera 17 listopada 1978), „Klincz" w reż. Piotra Andrejewa (premiera 22 października 1979) oraz „Stacja" w reż. Antoniego Krauze (premiera 23 grudnia 1987).

Występował również w Teatrze Telewizji, m.in. w spektaklach: „Cymbelin" Williama Szekspira w reż. Jerzego Jarockiego (1968), „Zygmunt August" Stanisława Wyspiańskiego w reż. Zygmunta Hübnera (1969), „Gracz" Fiodora Dostojewskiego w reż. Bogdana Hussakowskiego (1970), „Klątwa" Stanisława Wyspiańskiego w reż. Konrada Swinarskiego (1970) oraz w „Pigmalionie" George'a Bernarda Shawa w reż. Józefa Słotwińskiego jako Alfred Doolittle (1971), „Wariacie i zakonnicy" Witkacego w reż. Bogdana Hussakowskiego jako profesor Waldorf (1972), „Krzysztofie Kolumbie" Michela de Ghelderode'a w reż. Krystyny Skuszanki w roli tytułowej (1973), „Graczach" Nikołaja Gogola w reż. Bogdana Hussakowskiego jako ojciec Głow (1973), „Czajce" Antona Czechowa w reż. Ireny Wollen jako Szamrajew (1975), „Czarownicach z Salem" Arthura Miller w reż. Zygmunta Hübnera jako Giles Corey (1979) i „Spiskowcach" Josepha Conrada (Józefa Korzeniowskiego) w reż. Zygmunta Hübnera jako Mikulin (1987).

Był typowym aktorem charakterystycznym, najczęściej obsadzanym w rolach drugoplanowych i epizodycznych.

Został pochowany w kwaterach aktorów na Skolimowskim cmentarzu.

Nagrody i odznaczenia:
1951 - Wyróżnienie na Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych za rolę Malleya w spektaklu "Zwykła sprawa" Adama Tarna w Teatrze Śląskim im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach
1953 - Złoty Krzyż Zasługi
1953 - Nagroda Państwowa III stopnia (zespołowa) za role: tytułową w spektaklu "Mazepa" Juliusza Słowackiego i Stryżenia w "Zagładzie eskadry" Aleksandra Korniejczuka w Teatrze Śląskim im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach
1962 - Nagroda na III Wrocławskim Festiwalu Teatralnym za rolę Jegora Bułyczowa w spektaklu "Bułyczow, Dostigajew i inni" Maksima Gorkiego w Teatrach Dramatycznych we Wrocławiu
1979 - Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski

Źródła: Wikipedia, E-teatr, FilmPolski



Opracował Ryszard Klimczak
Dziennik Teatralny
13 lutego 2023
Portrety
Bolesław Smela