Działalność wydawnicza Instytutu Grotowskiego

Wydawnictwo Instytutu Grotowskiego opublikowało w ostatnim czasie dwie istotne pozycje. Wraz z otwarciem sezonu 2014/2015 ukazała się książka „Tysiąc i jedna noc. Związki Odin Teatret z Polską”. W październiku premierę wydawniczą miała książka „Grotowski & Company. Źródła i wariacje” Ludwika Flaszena.

Działalność wydawnicza Instytutu Grotowskiego skupia się na dokumentowaniu i interpretowaniu dokonań twórczych Jerzego Grotowskiego i Teatru Laboratorium oraz na tematach związanych z poszukiwaniami kulturowymi i teatralnymi.

„Tysiąc i jedna noc. Związki Odin Teatret z Polską" to blisko pięćsetstronicowa publikacja, na którą złożyły się: artykuły, recenzje, rozmowy, wspomnienia, materiały źródłowe oraz liczne zdjęcia dokumentujących relacje łączące Odin Teatret oraz Eugenia Barbę z Polską. W książce znalazły się teksty zarówno badaczy, teatrologów, np. Zbigniewa Osińskiego, Janusza Deglera czy Leszka Kolankiewicza, jak i twórców teatralnych, np. Leszka Mądzika, Katarzyny Kazimierczuk, członków Teatru Biuro Podróży, a także rozmowy z aktorami Odin Teatret, Torgeirem Wethalem i Iben Nagel Rasmussen. Nie zabrakło również wypowiedzi Eugenia Barby. Książkę zamykają wybrana bibliografia tekstów w języku polskim oraz kalendarium.

Publikacja powstała z okazji 50-lecia Odin Teatret. Zaprezentowano ją podczas spotkania zamykającego Odin Festival we Wrocławiu. Mimo jubileuszu Zofia Dworakowska, redaktorka, we wstępie zaznacza: „Jedną z podstawowych nauk, jaką można wynieść z Odin Teatret, to niepodważalna zasada barteru – „nie ma nic za darmo". Przyswoiwszy ustalenia „Szkicu o darze" członkowie tej społeczności teatralnej podważają zarówno możliwość bezinteresownego dawania, jak i możliwość bezinteresownego przyjmowania. Istnieje jedynie „obowiązek odpowiadania podarunkami na podarunki". Niech więc nikt nie pomyli tej książki z prezentem jubileuszowym! Ona stanowi tylko ogniwo w długim cyklu świadczeń wzajemnych, o którym opowiada. Zamyka jedną wymianę i otwiera kolejną. Jest odpowiedzią na to, co ją poprzedziło, ale także oczekiwaniem na to, co nastąpi".

Warto przypomnieć, że „ów cykl" zapoczątkowany został w 1961 roku, kiedy to Eugenio Barba jako stypendysta UNESCO podjął studia na reżyserii na PWST w Warszawie. W latach 1962–1964 był asystentem Jerzego Grotowskiego w Teatrze Laboratorium podczas pracy nad Akropolis oraz Tragicznymi dziejami doktora Fausta. W roku 1964 założył w Oslo Odin Teatret, który dwa lata później przeniósł się do Holstebro w Danii, zmieniając nazwę na Nordisk Teaterlaboratorium/Odin Teatret. Od początku istnienia zespół łączyła bardzo silna więź z Polską. Wiele spośród siedemdziesięciu sześciu spektakli Odin Teatret prezentowano w Polsce: m.in. w Lublinie, Toruniu, Warszawie, Szczecinie i we Wrocławiu. W Krzyżowej i Wrocławiu w 2005 roku, z inicjatywy ówczesnego Ośrodka Grotowskiego, odbyła się ostatnia XIV sesja Międzynarodowej Szkoły Antropologii Teatru (ISTA). Za działalność artystyczną i naukową Eugenio Barba otrzymał tytuł honoris causa nadany w 2003 roku przez Uniwersytet Warszawski, a w roku 2009 został wyróżniony Złotym Medalem Gloria Artis Zasłużony dla Kultury Polskiej. Opublikował szereg książek, z których po polsku ukazały się: Ziemia popiołu i diamentów. Moje terminowanie w Polsce oraz 26 listów Jerzego Grotowskiego do Eugenia Barby; Teatr. Samotność, rzemiosło, bunt; napisana wraz z Nicolą Savaresem Sekretna sztuka aktora. Słownik Antropologii Teatru; Canoe z papieru. Traktat o Antropologii Teatru oraz Spalić dom. Rodowód reżysera.

Druga pozycja to „Grotowski & Company. Źródła i wariacje". Tom zawiera teksty pisane przez ponad pół wieku przez Ludwika Flaszena, współzałożyciela i współanimatora Teatru Laboratorium Jerzego Grotowskiego, wyróżnionego tytułem doktora honoris causa przyznanym przez Uniwersytet Turyński we wrześniu 2014 roku.

Wydanie polskie „Grotowski & Company" pod redakcją Moniki Blige jest rozszerzoną i uzupełnioną wersję angielskiego wydania z roku 2010. Publikacja składa się z siedmiu części zatytułowanych: „Przed teatrem ubogim", „W teatrze ubogim", „Głos – Wehikuł", „W diasporze", „Wariacje z pamięci", „Rozmowy" i „Addenda". W sumie: sześćdziesiąt dziewięć tekstów, w tym piętnaście wcześniej niepublikowanych. Oprócz materiałów źródłowych, komentarzy do spektakli Teatru Laboratorium, w książce znalazły się m.in. teksty poświęcone parateatrowi, rozmowy z Leszkiem Kolankiewiczem, Paulem Allainem, Tadeuszem Sobolewskim oraz Zbigniewem Majchrowskim.

Jak sam Ludwik Flaszen stwierdza: „[...] Chronologia powstania tej pisaniny wydaje się być gwarancją jednolitości. Autora bowiem obdarzyło Przeznaczenie przywilejem – a może powinnością? – próbowania różnych w kształcie i o różnym zastosowaniu dyskursów związanych z Grotowskim. Począwszy od recenzenckiego spojrzenia na początki przyszłego mistrza w mojej ówczesnej roli „szakala" w popularnym krakowskim dzienniku, poprzez teksty niejako programowe z oficyny Teatru Laboratorium, z których pewne znalazły się pod wspólną okładką z historycznymi wypowiedziami Grotowskiego – do rozważań, dociekań i wspomnień już po wszystkim".

We wstępie do książki Eugenio Barba pisze: „Jest nas wielu – tych, którzy będą Ludwikowi Flaszenowi za tę książkę wdzięczni. Nie znajduję w niej choćby jednego zbędnego słowa. Zwięzłość jej stylu nas porusza. Głos jej zbuntowanego i przenikliwego autora niewątpliwie wyrasta z milczenia. Jego humor ma uśmiech tego, kto za chwilę zamilknie. To księga teatralnej mądrości".

W przygotowaniu są przekłady na języki: francuski, hiszpański i portugalski (Brazylia).

Ludwik Flaszen to świadek i uczestnik wielkiej epoki teatru, współzałożyciel i współanimator Teatru Laboratorium Jerzego Grotowskiego przez cały okres jego istnienia (1959–1984). W latach osiemdziesiątych – dyrektor. Krytyk, pisarz, wieloletni partner twórczego dialogu z Grotowskim, sam został praktykiem, prowadząc doświadczenia parateatralne, warsztaty aktorskie w wielu krajach świata. Jego pierwsza książka „Głowa i mur" (1958) została skonfiskowana przez cenzurę PRL. Autor „Cyrografu" – tomu esejów i małych próz o sytuacji jednostki w systemie totalitarnym (pierwsze wydanie 1971, ostatnie – 1996, Kraków; wersja francuska – Paryż 1990). Jego tom szkiców „Teatr skazany na magię" (Kraków 1983) zawiera teksty oraz wykłady związane ze współpracą autora z Jerzym Grotowskim i jego udziałem w kształtowaniu twórczej doktryny Teatru Laboratorium. Od 1984 roku, po rozwiązaniu Teatru Laboratorium, mieszka w Paryżu.

(-) (-)
Materiał Wydawnictwa
10 listopada 2014