Helena Bystrzanowska-Skwierczyńska (1910 - 1979)

Urodziła się 26 czerwca 1910 w Krakowie. Zmarła 8 października 1979 w Otwocku.

Helena Bystrzanowska. Właściwie Helena Ippoldt. Do 1939 używała na scenie nazwiska panieńskiego.

Uczyła się w Krakowie, gdzie ukończyła dziewięcioklasowe Gimnazjum Ogólnokształcące im. Konarskiego oraz czteroletnią Szkołę Ekonomiczno-Handlową. Była uczennicą krakowskiej Miejskiej Szkoły Dramatycznej. W 1934 w Warszawie zdała eksternistyczny egzamin aktorski ZASP-u, do którego przygotował ją Tadeusz Burnatowicz. W sezonie 1934/35 i 1935/36 występowała w Teatrze Wołyńskim im. Słowackiego w Łucku i objeździe; w sezonie 1936/37 w Teatrze Ziemi Pomorskiej w Toruniu i z nim gościnnie m.in. w 1937 w Gdańsku (kwiecień, maj). W sezonie 1937/38 była w Warszawie w Stołecznym Teatrze Powszechnym pod dyr. Eugeniusza Poredy. W sezonie 1938/39 grała w Teatrach Miejskich w Łodzi.

Początek okupacji niemieckiej spędziła w Warszawie, następnie przeniosła się do Krakowa, gdzie pracowała jako kelnerka w Kawiarni Plastyków oraz ekspedientka w sklepie tytoniowym. Po wojnie, już jako Helena Bystrzanowska, zaangażowała się na sezon 1945/46 do Starego Teatru w Krakowie. W 1946 wraz z mężem wyjechała do Wielkiej Brytanii. W 1947-53 oboje prowadzili tam objazdowy polski Teatr Komedia (występy w ośrodkach polonijnych); grała m.in. rolę tytułową w "Roxy". Była członkiem ZASP-u za Granicą, występowała na koncertach organizowanych przez ZASP w Londynie, brała udział w wieczorach okolicznościowych Ogniska Polskiego. W 1953-57 pracowała we własnym sklepie. W 1957 powróciła, wraz z mężem, do Polski i od sezonu 1957/58 zaangażowała się do Teatru Dramatycznego m.st. Warszawy, gdzie występowała do końca życia. Grywała w filmach oraz w Teatrze TV.

Przystojna, szczupła, o dźwięcznym głosie, przed wojną grała przede wszystkim amantki: w Łucku m.in. Irenę ("Ponad śnieg"), Florę ("Pan Geldhab"), Marlenę ("Mecz małżeński"); w Toruniu m.in. Marynę i Marysię ("Wesele"), Luizę ("Intryga i miłość"), a także role dramatyczne, np. Żonę ("Nie-Boska komedia"), czy Zośkę ("Niespodzianka").

Po powrocie do kraju, w zespole warsz. Teatru Dramatycznego, choć miała opinię aktorki utalentowanej, ambitnej i inteligentnej, była obsadzana już tylko w niewielkich rolach charakterystycznych, takich jak: Małgorzata Devize ("Szkoda tej czarownicy na stos", 1958), Siostra Barbara ("Wariat i zakonnica", 1959), Matka ("Grupa Laokoona", 1962), Celestyna ("Don Juan, czyli Miłość do geometrii", 1964), Pulsowa ("Quiz", 1966), Gospodyni Marchołta ("Marchołt gruby a sprośny", 1970), Babcia Bene ("Wybrany", 1978) - ostatnia rola.

Występy w Teatrze Telewizji rozpoczęła 16 marca 1964 w spektaklu „Pożegnania" Stanisława Dygata w reż. Jerzego Markuszewskiego, występowała także m. in. w „Konsulu Bernicka" Henryka Ibsena (Pani Rummel) w reż. Jana Bratkowskiego (14 kwietnia 1969), „Biografii" Maxa Frischa w reż. Zygmunta Hübnera (21 lutego 1972), „Kordianie i chamie cz.I" wg Leona Kruczkowskiego w reż. Jana Bratkowskiego (18 września 1972) i „Za kurtyną" Earla Derra Biggersa (Pani Tupper-Brock) w reż. Jana Bratkowskiego (19 kwietnia 1973).

W Teatrze Polskiego Radia wystąpiła m. in. w słuchowiskach „Książęce nadanie" Haliny Auderskiej (Matka) w reż. Jana Koechera (18 grudnia 1962), „Na wsi wesele" Marii Dąbrowskiej w reż. Jerzego Markuszewskiego (październik 1964), „Wolność i prawo" Jadwigi Chamiec w reż. Jana Koechera (17 lutego 1968) i „W kwietniu i maju" Wacława Bilińskiego (Ciotka Izy) w reż. Jana Bratkowskiego (16 maja 1973).

Zagrała w kilku filmach np.: „Stajnia na Salwatorze" w reż. Pawła Komorowskiego (1967), „Gra" w reż. Jerzego Kawalerowicza (1968), „We dwoje" w reż. Kazimierza Karabasza (1977).

Była córką nauczyciela-germanisty Rudolfa i Heleny Ippoldtów, żoną Leopolda Skwierczyńskiego (ślub przed II Wojną Światową). 

Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego, E-teatr, FilmPolski.



Opracował Ryszard Klimczak
Dziennik Teatralny
8 października 2022