Jadwiga Smosarska (1898 - 1971)

Urodziła się 23 września 1898 w Warszawie. Zmarła 1 listopada 1971 w Warszawie.

Jadwiga Filipina Smosarska. Pseudonim Sarska.

Ukończyła pensję Anieli Hoene-Przesmyckiej w Warszawie. Jeszcze jako pensjonarka wystąpiła 18 grudnia 1916 w roli Dziewicy Pierwszej w "Nie-Boskiej komedii", wystawionej w Teatrze Polskim w Warszawie przez Koło Miłośników Sztuki Dramatycznej Studentów Uniwersytetu i Politechniki Warszawskiej. Następnie uczyła się gry aktorskiej u Władysława Staszkowskiego. Debiutowała 16 sierpnia 1918 w Teatrze Letnim w Warszawie pod pseudonimem Sarska (użyła go wtedy jedyny raz) w roli Lili ("Ciotka Karola").

Podjęła wówczas studia w warszawskiej Szkole Dramatycznej, którą ukończyła w 1920. Popis dyplomow odbył się 11 i 12 lipca 1920.

Występy rozpoczęła 11 września 1920 w Teatrze Rozmaitości w sztuce "Weteran". Do 1939 występowała w teatrach w Warszawie, z przerwami na pracę w filmie (w lutym 1925 wyjechała do Paryża na studia w wytwórni filmowej). Była kolejno w zespołach: Teatru Rozmaitości (1920-23), Teatru Polskiego i Małego (1924), Teatru Letniego (1927), Teatrach Miejskich - sceny Teatru Narodowego, Nowego i Letniego (1928-32). W 1934-39 grała na scenach Teatru Narodowego, Nowego, Letniego i Polskiego. Występowała też gościnnie, m.in.: od 6 marca do 16 kwietnia 1926 w Teatrze im. Słowackiego w Krakowie, 20 i 21 kwietnia 1927 w Teatrze Miejskim w Bydgoszczy, w grudniu w Teatrze Małym we Lwowie, w kwietniu 1928 w Teatrze Polskim w Wilnie, 8 grudnia 1931 w Bydgoszczy, od 22 do 29 maja 1933 w Teatrze Nowym w Poznaniu. W sezonie 1934/35 brała udział w występach Wileńskiego Teatru Objazdowego działającego przy Teatrach Miejskich w Wilnie.

Inne ważniejsze role teatralne, to: Fanny "Orlę", 1921), Flora ("Pan Geldhab", 1921), Maica Bratiano ("Orzeł czy reszka", 1927), Luiza ("Intryga i miłość", 1927), Julia ("Kochankowie z Werony", 1930), Doryna ("Młodość szumi", 1932), Wirginia Taft ("Kobieta i szmaragd", 1932), Anna Maria ("Ciężkie czasy" E. Bourdeta, 1934), Matylda ("Wielki człowiek do małych interesów", 1935), Ewa ("Łańcuch", 1935), Nathalie ("Maskarada" J. Iwaszkiewicza, 1938).

Niezwykłą popularność zdobyła jako aktorka filmowa. Jej debiutem był występ w filmie "Dla szczęścia" wg Stanisława Przybyszewskiego (1919). Następnie grała m.in. w filmach: "Strzał" (1922), "Tajemnica przystanku tramwajowego" (1922), "Iwonka" (1925), "Trędowata" (1926, wersja niema), "Ziemia obiecana" (1927), "Na Sybir" (1930), "Rok 1914" (1932), "Prokurator Alicja Horn" (1933) oraz w filmach kostiumowych: "Księżna łowicka" (1932), "Barbara Radziwiłłówna" (1936), "Ułan księcia Józefa" (1937). Po wyświetleniu filmu "Jadzia" (1936), z Smosarską w roli tytułowej, powszechnie nazywano ją "Jadzią".

26 lutego 1935 poślubiła w stolicy inżyniera Zygmunta Protassewicza.

Po pierwszych bombardowaniach Warszawy we wrześniu 1939 wyjechała wraz z mężem do krewnych na Litwę. Następnie oboje przez Łotwę, Szwecję i Norwegię dotarli w listopadzie 1939 do Stanów Zjednoczonych, dzięki propozycji polonijnego impresario, który już wcześniej chciał organizować dla niej tournée artystyczne po USA. Tam zajęła się pracą społeczną wśród Polonii. Wiosną 1944 wystąpiła w roli Julii w komedii Fredry „Pierwsza lepsza", w Polskim Teatrze Artystów w Nowym Jorku.
Około 1950 małżeństwo zamieszkało we własnym domu z ogrodem w Middlebury.

Po wojnie kilka razy odwiedziła Polskę, a w grudniu 1970 powróciła na stałe do Warszawy.

Była córką Karola Smosarskiego, chemika i Walerii z domu Darmos. Zmarła na agranulocytozę. Została pochowana w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

W 1938 została odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi: "w uznaniu zasług położonych na polu krzewienia polskiej kultury filmowej".

Źródła: Słownik biograficzny teatru polskiego, E-teatr, Wikipedia, FimPolski.

Opracował Ryszard Klimczak
Dziennik Teatralny
23 września 2023