Janusz Mazanek (1901 - 1988)

Urodził się 9 lipca 1901 w Krzeszowicach. Zmarł 9 kwietnia 1988 w Łodzi.

Han, Janusz, Adolf, także J. Czarliński. Uczęszczał do Gimnazjum im. Jana Sobieskiego w Krakowie.

Zadebiutował 21 września 1918 rolą Drugiego kamerdynera w spektaklu „Przyjaciele" Aleksandra Fredry w reż. Mariana Jednowskiego na deskach Teatru Miejskiego im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, gdzie uczył się aktorstwa u Aleksandra Zelwerowicza.

Występował na scenach Teatru im. J. Słowackiego w Krakowie (1917-1919), Teatrów Dramatycznych w Poznaniu - Polski i Nowy (1919-1920), Teatru Miejskiego w Lublinie (1929-1921), Teatru Polskiego i Teatru Powszechnego im. Władysława Syrokomli w Wilnie (1921-1922). Na sezon 1922-1923 zaangażował się do Teatru Miejskiego w Bydgoszczy.
W 1923 występował też z Teatrem Artystycznym pod kierunkiem Ludwika Stefańskiego na przykład w Płocku i we Włocławku. W sezonie 1923 1924 nie przedłużono z nim współpracy w teatrze bydgoskim, bo uznano go za inicjatora strajku aktorów tego teatru, którzy protestowali przeciwko niewypłacaniu gaż przez miejskie władze, przeniósł się wtedy na krótko do Teatru Polskiego w Katowicach. W sezonie 1924-1925 i 1925-1926 był ponownie aktorem teatru lubelskiego. W lipcu 1926 wystąpił w dwóch premierach Teatru Niezależnego w Warszawie. W sezonie 1926-1927 i 1927-1928 grał w Teatrze Polskim w Katowicach, a w 1928-1929 w Teatrze im. J. Słowackiego w Krakowie. Od 5 czerwca 1929 z krakowskim zespołem w Katowicach występował w roli Jana Bretoniego („Dwaj panowie B."). W sezonie 1929-1933 i 1939-1931 był zaangażowany w Teatrze Nowym w Poznaniu i grał z nim gościnnie w Gdańsku. W 1928-1939 brał udział w przedstawieniach objazdowych Zespołu Reduty. W maju 1932 występował w Teatrze Polskim w Gdyni. W sezonie 1932-1933 wymieniany był na listach zespołu poznańskiego Teatru Nowego ale 1932-1933 i 1933-1934 był zaangażowany jako aktor i reżyser w teatrze w Toruniu.

Szczupły i średniego wzrostu miał wyrazistą twarz wysokie czoło mocno zarysowane brwi ciemne lekko falujące włosy. W teatrze krakowskim początkowo statystował wkrótce grał małe role na przykład Kubę „Betlejem polskie", Kasparego „Kościuszko pod Racławicami", Ignasia „Karykatury", Jana Rameau „Maria Leszczyńska". Później obsadzono go w rolach bohaterów romantycznych i amantów zarówno w dramatach jaki komediach. Opinią „czołowego amanta" cieszył się w teatrze lubelskim i katowickim. W Wilnie 1921-1922 grał tytułowe rolę w „Kordianie" i „Orlątku". W pierwszym okresie katowickim (sezon 1923-1924): Gustawa Konrada „Dziady", Kleanta „Chory z urojenia", Zbyszka „Moralność pani Dulskiej". W Lublinie uchwalono go za „oryginalne ujęcia" roli Mazepy (1924); w roli Chlestakowa „Rewizor" (1925) skreślił „soczysty portret hulaki i utracjusza" (Jan Karnowski); w tytułowym tytułowej Kaliguli (1925) zarzucono mu np. „słabo postawiony głos". Grał też (bez powodzenia) Birbanckiego „Dożywocie" 1925 Robespierre'a w „Dantonie" (1926). W Warszawie nie sprostał roli Nieznajomego w prapremierze „Mister Price, czyli Bzik tropikalny", 2 lipca 1926; „chcąc oddać demoniczność tytułowego bohatera posłużył się tak prymitywnymi środkami aktorskimi, że budził śmiech" (cytat za Januszem Deglerem). W drugiej premierze Teatru Niezależnego wystąpił jako Wróżbita „Bóg zemsty", 6 lipca 1926. Po powrocie do teatru katowickiego odnalazł się w rolach Kasztelana „Zaczarowane koło" 1926, Rotmistrza „Damy i huzary", Horacego „Szkoła żon", Kirkora w „Balladynie", Don i Luiza „Don Juan Tenorio". W Krakowie grał Pana „Róża" 1928, Jerzego Szillinga „Pod zarządem przymusowym", D'Arnault „Madame Sans Géne" 1929, w Toruniu tytułowa rola w „Don Carlosie" 1933, w której „choć nie był wolny od patosu, grał świetnie niektórych scenach, (np. śmierć Pozy) porywał i wzruszał". Występował też jako między innymi jako Zygmunt August „Królewski jedynak" 1932.

W teatrze Toruńskim reżyserował w kilkanaście przedstawień głównie komedie współczesne i farsy (w większości z nich grał), a także cieszące się dużym powodzeniem sztuki sensacyjne m. in. Fraulein Doktor (rola Mauriaka), „Clown Rix. Znak na drzwiach" (rola Franka), muzyczny melodramat „Artyści" (rola Howella).
Później zapewne nie występował.

W czasie II wojny światowej, a także po jej zakończeniu do końca 1950, pracował w Fabryce Maszyn Młyńskich i Turbin Wodnych z siedzibą w Krakowie. Jak podawał, już w 1945 czynił starania by wrócić na scenę ale nie chciano go zwolnić z miejsca pracy.

Ponowne występy rozpoczął dopiero w 1951 w Teatrach Dramatycznych we Wrocławiu gdzie pozostał do końca sezonu 1951-1952. W 1954 zdał eksternistyczny egzamin aktorski.
W sezonie 1953-1954 i 1957-1958 był aktorem Teatrów Dramatycznych w Poznaniu. Potem przeniósł się do Łodzi i mieszkał tam do końca życia.
W sezonie 1958-1959 i 1962-1963 należał do zespołu Teatru im Stefana Jaracza w Łodzi, a w 1963-1964 i 1972-1979 Teatru Powszechnego, gdzie występował jeszcze po przejściu na emeryturę w 1979.

W miarę upływu lat coraz częściej grał dostojnych urzędników, mieszczan czy arystokratów. Jego role z Wrocławia to między innymi Karol „Głupi Jakub" (1951), Austin Carmichael „Trzydzieści srebrników" (1952). W Poznaniu podobał się jako Jan Korbut „Dom na twardej", Wurm „Intryga i miłość" (1955), Pulcinella „Angelica" (1957). W Łodzi: Władysław „Lekkomyślna siostra" (1958), Hrabia d' Eguzon „Ładna historia" i Stary Książę „Wojna i pokój" (1959) Komandor Challer „Bunt na okręcie Caine", Rejent „Zemsta" (1960), Król „Ondyna" (1961), Talbot „Orfeusz wężowej skórze" (1963) Dyrektor Daciak „Ktoś nowy" (1964), Firs „Wiśniowy sad" (1975), Książę Norfolk „Ryszard III" (1977).

Reżyserował kilka spektakli dla dzieci m. in.: „Nasze kochane dziatki" Nicoli Manzari (18 czerwca 1960), w Teatrze im. S. Jaracza w Łodzi, „Srebrne pantofelki" Ireny Prusickiej w Teatrze im. S. Jaracza w Łodzi, „Robin Hood" Janusza Mazanka i Romana Sykały w Teatrze Polskim w Bydgoszczy (15 września 1965).

Grał w Teatrze Telewizji m. in. w „Kowal, pieniądze i gwiazdy" Jerzego Szaniawskiego w reż. Henryka Drygalskiego (1958), „Z krainy Wielkiej Bałwanii" Sławomira Mrożka (1958) w reż. Stefana Drewicza, „Dama pikowa" Aleksandra Puszkina (1964) w reż. Ireneusza Kanickiego, „Zamach" Irwina Shawa w reż. Romana Sykały (1969), „Henryk V" Williama Szekspira (1964), „Biała zaraza" Karola Čapka (1973) w reż. Laco Adamika, „Obłomow" Iwana Gonczarowa w reż. Tadeusza Junaka (1977) i „Colas Breugnon" Rollanda Romain (1981) w reż. Tadeusza Junaka.

Zagrał także w kilku filmach m. in. „Szatan z 7-ej klasy" (1960) w reż. Marii Kaniewskiej, „Dama Pikowa" (1964) w reż. Ireneusza Kanickiego, „Piękny był pogrzeb, ludzie płakali" (1967) w reż. Zbigniewa Chmielewskiego, „Śmierć prezydenta" (1977) w reż. Jerzego Kawalerowicza i „Epizod" (1979) w reż. Tadeusza Junaka. Wystąpił w serialach fabularnych: „Stawka większa niż życie" (1968) w reż. Janusza Morgensterna i Andrzeja Konica oraz „Doktor Ewa" (1971) w reż. Henryka Kluby.

Był także obecny w Teatrze Polskiego Radia m. in. w słuchowiskach: „Krzyż i jaszczurka" Heleny Bychowskiej i Tadeusza Petrykowskiego w reż. Henryka Drygalskiego (5 sierpnia 1955), „Łyżki i księżyc" Emila Zegadłowicza w reż. Jadwigi Jasiewicz-Obst (6 października 1957) i „Zawał" Romana Łobody w reż. Ryszarda Sobolewskiego (13 sierpnia 1972).

18 listopada 1978 obchodził jubileusz 60 lecia pracy artystycznej w roli Kapelana „Damy i huzary".
Był wieloletnim działaczem i członkiem zasłużonym SPATIF-ZASP.

Był synem Jana Mazanka, pracownika majątku Krzeszowice i Marii z domu Śliwa, bratem śpiewaka i aktora Adama Mazanka, mężem Ireny z Wiśniewskich.

Pochowany na Cmentarzu Komunalnym na Dołach w Łodzi.

Odznaczenia:
1965 - Honorowa Odznaka Miasta Łodzi
1970 - Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
1975 - Medal 30-lecia PRL

Źródła: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego, E-teatr, Wikipedia, FilmPolski



Opracował Ryszard Klimczak
Dziennik Teatralny
9 lipca 2018
Portrety
Janusz Mazanek