Jelinek po studencku

Maja Kleczewska przygotowuje ze studentami PWST spektakl dyplomowy IV roku Wydziału Aktorskiego "Babel2", na podstawie Elfride Jelinek. Premiera 9 lutego

Elfiede Jelinek we wczesnym eseju Chcę być płytka (1983) sformułowała Tezy dla teatru, w których przeciwstawia się mimetycznemu charakterowi teatru. Logos przestaje być w jej tekstach przejawem jednolitej podmiotowości. Pisarka odrzuca także aktora reprezentującego konkretną postać, mówiącą przypisanym jej językiem.

"Babel" to anty-tekst dla teatru pozbawiony wszystkich tradycyjnych komponentów dramatu: postaci, dialogów, didaskaliów. To co pozostało to wielogłos konkurujących ze sobą figur językowych, które tylko na chwilę zyskują możliwe do zidentyfikowania tożsamości.

Czuję, bezpośrednio czuję wszystkie rodzaje okrucieństwa na własnej skórze, nie musząc ich wszakże odczuwać nigdy. To okrutne, musieć wyobrażać sobie okrucieństwo. - ironizuje w sztuce Jelinek. A następnie prezentuje odbiorcy powszechną historię ludzkiego bestialstwa, w której skargi obdzieranego ze skóry mitologicznego Marsjasza przeplatają się z krzykiem amerykańskiego żołnierza powieszonego w w 2004 roku na moście w Faludży. W sztuce dopuszczone są do głosu ofiary wojennej przemocy oraz opłakujący je ludzie. Jelinek pozwala przemówić milczącym trupom, dać im świadectwo własnego cierpienia.

W spektaklu Mai Kleczewskiej pierwotny strumień tekstu uległ rozbiorowi. Zapis ekstremalnego doświadczenia, wykorzystany został przez zespół jako materiał wyjściowy, z którego aktorzy intuicyjnie wybierali fragmenty tekstu lub pojedynczych zdania, by następnie instalować je w swobodnie kreowanych przez siebie sytuacjach. Powielając afabularny gest Jelinek aktorzy tworzyli efemeryczne postacie, powstające jedynie na chwilę, po to by wypowiedzieć własne cierpienie, a następnie rozpaść się lub zmienić tożsamość. Dzięki takiemu zabiegowi odległy temat wojny powrócił w nowej kodzie historii intymnych, rodzinnych. Powstał zbiorowy portret ludzi bezradnych wobec spotykającej je przemocy i tym mocniej wybrzmiał gorzki opis kondycji ofiary oraz pytanie o zasadność cierpienia.

(-)
Materiały Teatru
5 lutego 2011