Jerzy Kamas (1938 - 2015)

Urodził się 8 lipca 1938 w Łodzi. Zmarł 23 sierpnia 2015 w Warszawie.

Absolwent Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi (1961).

Po raz pierwszy wystąpił w teatrze 1 lutego 1957 – na deskach Teatru Ziemi Łódzkiej zagrał wówczas w sztuce "Kowal, pieniądze i gwiazdy" Jerzego Szaniawskiego, którą wyreżyserowała Stefania Domańska.

Trzy lata później w innym teatrze łódzkim, Teatrze Powszechnym, zagrał w dwóch sztukach Williama Szekspira: "Wieczorze Trzech Króli" (reż. Jerzy Walden) i "Śnie nocy letniej" (reż. Emil Chaberski). W łódzkim Teatrze Powszechnym grał do 1964 – wystąpił tam m.in. w "Klubie Pickwicka" Karola Dickensa i "Fizykach" Friedricha Dürrenmatta.

W latach 1964-67 był aktorem Teatru im. Słowackiego w Krakowie. Na jego deskach zagrał m.in. Poetę w "Wyzwoleniu" Stanisława Wyspiańskiego (reż. Bronisław Dąbrowski), Filcha w "Operze za trzy grosze" Bertolta Brechta (reż. Lidia Zamkow) i Makdufa w "Makbecie" Szekspira (reż. Lidia Zamkow).

Od 1968 Kamasa można było oglądać na scenie Teatru Narodowego w Warszawie. Zagrał tam w wielu spektaklach wyreżyserowanych przez Adama Hanuszkiewicza – wystąpił m.in. jako Bianchetti w "Nie-boskiej komedii" Zygmunta Krasińskiego (1969), Inkwizytor w "Świętej Joannie" George'a Bernarda Shawa (1969), Car w "Kordianie" Juliusza Słowackiego (1970) oraz Klaudiusz w "Hamlecie" Szekspira (1971).

W Teatrze Narodowym Kamas wystąpił też w spektaklach "Ryszard III" Szekspira, jako Ryszard książę Gloucester (1969, reż. Jan Maciejowski) i "Opera za trzy grosze" Bertolta Brechta, jako Mackie Majcher (1970, reż. Jan Maciejowski).

Za rolę w wystawionej na deskach Ateneum "Pornografii" Witolda Gombrowicza (reż. Andrzej Pawłowski), gdzie wcielił się w rolę Fryderyka, Kamas otrzymał w 1985 nagrodę prezydenta Warszawy.

W 1971 aktor zaczął występować na deskach warszawskiego Teatru Ateneum – był w jego zespole do śmierci w 2015. Grał tam w spektaklach reżyserowanych m.in. przez Macieja Prusa, Janusza Warmińskiego i Kazimierza Kutza. W ostatnich latach w teatrze Ateneum występował m.in. w spektaklach: "Król Edyp" Sofoklesa, "Zmierzch" Izaaka Babla, "Zbrodnia i kara" Fiodora Dostojewskiego. W 2008 odbyła się premiera przedstawienia "Stacyjka Zdrój", spektaklu zbudowanego z piosenek Jeremiego Przybory i Jerzego Wasowskiego (jako Ksiądz Luc).

W kinie zadebiutował w 1958 w filmie „Orzeł" w reżyserii Leonarda Buczkowskiego. W tym czasie zagrał także w „Awanturze o Basię" (1959), „Krzyżakach (1960)", a także w „Nocach i dniach" (1975), „"Doktorze Judymie" (1975), „Sekrety Enigmy" (1979), „Kung-Fu" (1979), „Dolina Issy" (1982), „Dama Kameliowa" (1994) i w ostatnim „Wszystkie kobiety Mateusza" w reżyserii Artura Więcka "Barona" (2012). Wystąpił w ważnych dla polskiej kinematografii serialach filmowych: „Wielka miłość Balzaka" (1973), „Noce i dnie" (1977), „Lalka" (1977), „Tajemnica Enigmy" (1979), „Królowa Bona" (1980), „Życie Kamila Kuranta" (1982) czy „Ekstradycja" (1995).

Posiada olbrzymi dorobek w Teatrze Telewizji, gdzie z jego znaczącym udziałem zrealizowano ponad sto premier. Pierwszą była „Cela 267" Juliusza Fucika w reżyserii Ireneusza Krasickiego (premiera 24 kwietnia 1964). Zagrał u takich reżyserów jak: Lidia Zamkow, Gustaw Holoubek, Andrzej Wajda, Zygmunt Hübner, Jan Świderski, Jerzy Grzegorzewski, Jan Bratkowski, Olga Lipińska, Kazimierz Braun, Janusz Warmiński, Ludwik René, Aleksander Bardini, Jan Englert, Maciej Englert, Tomasz Zygadło, Janusz Kondratiuk, Andrzej Łapicki, Kazimierz Kutz, Stefan Szlachtycz, Barbara Borys-Damięcka, Jerzy Antczak, Izzabella Cywińska czy Edward Dziewoński.

Dwukrotnie więcej ról zagrał w Teatrze Polskiego Radia. Debiut radiowy w „Trzech siostrach" (Mikołaj Tuzenbach) Antoniego Czechowa w reżyserii Bronisława Dąbrowskiego (premiera 8 sierpnia 1967), potem m. in. „Polowanie" Stanisława Lema w reżyserii Józefa Grotowskiego, „Mariana Pineda" Federico Garcíi Lorki w reżyserii Wojciecha Majewskiego, „Bielszy niż śnieg" Władysława Terleckiego w reżyserii Juliusza Owidzkiego, „Zakonnica dla księcia" Antoniego Faca w reżyserii Jerzego Markuszewskiego, „Ucieczka" Adama Mickiewicza w reżyserii Zbigniewa Kopałki, „Pan Cogito" Zbigniewa Herberta w reżyserii Zbigniewa Kopałki, „Samuel Zborowski" Juliusza Słowackiego w reżyserii Zbigniewa Kopałki, „Szalona lokomotywa" Stanisława Ignacego Witkiewicza w reżyserii Wandy Laskowskiej, „Dziewczynka z hotelu Excelsior" Eustachego Rylskiego w reżyserii Zofii Saretok, „Faust" Johanna Wolfganga Goethego w reżyserii Janusza Kukuły, „Szewcy" Stanisława Ignacego Witkiewicza w reżyserii Macieja Prusa, „Księżniczka Babilonu" Voltaire'a w reżyserii Waldemara Modestowicza, „Zły" Leopolda Tyrmanda w reżyserii Janusza Kukuły, „Jest jeszcze tylko księżyc" Jana Lechonia w reżyserii Andrzeja Piszczatowskiego, „Dom bez klamek" Andrzeja Mularczyka w reżyserii Wojciecha Markiewicza, „Kąpielisko Ostrów" Pawła Huelle w reżyserii Jana Warenyci czy ostatni „Lombard pod Apokalipsą" Cezarego Harasimowicza w reżyserii Janusza Kukuły.

Pracował także jako aktor dubbingowy i lektor.

Z drugą żoną Beatą miał dwóch synów: Pawła i Karola. Mieszkał w Warszawie. Jego pierwsza żona Ewa Kamas (1941) jest również aktorką, przez wiele lat związaną z teatrem we Wrocławiu.
Zmagał się z chorobą nowotworową. Zmarł 23 sierpnia 2015.
Pochowany 31 sierpnia 2015 na Starych Powązkach w Warszawie.

Nagrody i odznaczenia:
1965 - II Telewizyjny Festiwal Teatrów Dramatycznych - nagroda za rolę Romea w "Romeo i Julii" Williama Shakespeare'a w Teatrze Powszechnym w Łodzi
1968 - Złota Odznaka Klubu Miłośników Teatru w Krakowie w dziedzinie upowszechniania sztuki teatralnej
1968 - Wyróżnienie w plebiscycie "Dziennika Polskiego"
1968 - Złota Odznaka Klubu Miłośników Teatru
1978 - Złoty Krzyż Zasługi
1979 - Nagroda prezesa Komitetu d/s PRiTV za całokształt współpracy z TV
1984 - Wrocław - XXIV FPSW - nagroda za rolę Fryderyka w przedstawieniu "Pornografia" wg Witolda Gombrowicza w Teatrze Ateneum im. Stefana Jaracza w Warszawie
1985 - Nagroda teatralna prezydenta miasta Warszawy za rolę Fryderyka w "Pornografii"
1985 - Medal 40-lecia PRL
1988 - Krzyż Kawalerski OOP
1996 - Gdańsk - XXI FPFF - nagroda za pierwszoplanową rolę męską - za rolę Eugeniusza w filmie "Kratka"
1997 - Poznań - XV MFF dla Dzieci - Poznańskie Koziołki, nagroda za rolę w filmie "Kratka"
2003 - Krzyż Oficerski OOP
2011Złoty Medal Gloria Artis - Zasłużony Kulturze

Źródła: FilmPolski, Wikipedia, E-teatr

Opracował Ryszard Klimczak
Dziennik Teatralny
23 sierpnia 2023