Józef Kondrat (1902 - 1974)

Urodził się 3 marca 1902 w Przemyślu. Zmarł 4 sierpnia 1974 w Warszawie.

Ukończył gimnazjum w Przemyślu. W 1918-21 odbywał służbę wojskową. W 1922-23 występował i statystował w Przemyślu w amatorskich przedstawieniach pod egidą YMCA (m.in. grał tytułową rolę w "Kościuszce w Petersburgu") i Towarzystwie Dramatycznym "Fredreum" oraz w zespołach objazdowych Kazimierza Berońskiego i Jana Piątkowskiego.

W sezonie 1923/24 zaangażował się we Lwowie do teatru objazdowego Marii Szczęsnej, z którym grał m.in. Mortona ("Maria Stuart" Juliusza Słowackiego). W lipcu 1924, w ZASP-ie we Lwowie, zdał aktorski egzamin eksternistyczny. W 1924-26 grał w Teatrze Wołyńskim w Łucku, m.in. Albina ("Śluby panieńskie"), Sylwę ("Uriel Akosta"). Występował w zespołach pod kierunkiem artystycznym Stanisławy Wysockiej: w sezonie 1926/27 w Teatrze Miejskim w Lublinie (także w objazdowym zespole Marii Szczęsnej i Stefana Michułowicza), a w 1927-30 w Teatrze Polskim w Poznaniu, gdzie grał m.in. Makrota ("Noc listopadowa"), Skapena ("Szelmowskie sztuczki Skapena"), Tartaglię ("Turandot"), Łapkę ("Nikt mnie nie zna"). W sezonie 1930/31 znalazł się w kierowanym przez Leona Schillera zespole Teatrów Miejskich we Lwowie. W 1931 występował w Teatrze Melodram pod kier. Leona Schillera w Warszawie, w 1932 w Teatrach Miejskich we Lwowie; grał wtedy m.in. Doktora ("Dziady"), Błazna Feste ("Wieczór Trzech Króli"). W 1932-39 występował w Warszawie w Teatrze Polskim i Małym. Najważniejsze role: Flądra ("Mariusz"), Błazen ("Miarka za miarkę"), Ryjek ("Sen nocy letniej"), Doktor i Widmo ("Dziady"), Wilks ("Matołek z Wysp Nieoczekiwanych"), Ananiel ("Judasz z Kariothu"), Sam Weller ("Klub Pickwicka"), Obywatel Brzytwa ("Gałązka rozmarynu"), Tyreusz ("Obrona Ksantypy"). Równocześnie występował w teatrach rewiowych: Banda, Cyrulik Warszawski, Morskie Oko, Rex. W 1937 grał gościnnie w Teatrze Letnim.

W okresie okupacji niemieckiej, jesienią 1940 występował w warszawskiej kawiarni "Żak" w programie artystycznym w reż. Leona Schillera. W tym roku wziął udział w antypolskim filmie "Heimkehr". Zrehabilitował się, działając od kwietnia 1941 do lipca 1944 w organizacjach podziemnych i w partyzantce.

W sezonie 1944/45 grał w Teatrze Wojewódzkim w Białymstoku, m.in. Smugonia ("Uciekła mi przepióreczka"), Henryka ("Lekkomyślna siostra"). Jesienią 1945 wykładał w Studio teatr, przy Teatrze Ziemi Rzeszowskiej w Rzeszowie. W 1945-47 występował w Teatrze Miejskim w Lublinie zagrał m. in. w „Lekkomyślnej siostrze" Włodzimierza Perzyńskiego (Janek Topolski) w reż. Karola Borowskiego (14 kwietnia 1945), „Zemście" Aleksandra Fredry (Papkin) w reż. Zygmunta Chmielewskiego (26 października 1945) oraz „Adwokacie i różach" Jerzego Szaniawskiego (Marek) w reż. Gustawy Błońskiej (13 maja 1947).

W sezonie 1947/48 w Teatrze Polskim w Bydgoszczy, m.in. w roli Skapena ("Szelmostwa Skapena"), Sokratesa ("Obrona Ksantypy"). Od 1948 grał w teatrach warszawskich: 1948-50 w Teatrze Rozmaitości, m.in. Papkina ("Zemsta"), 1950-56 w Teatrze Domu Wojska Polskiego (od 1957 pn. Teatrze Dramatyczny), m.in. Stańczyka ("Wesele"), Jang-Czao ("Samotność"). W sez. 1956/57 występował w Teatrze Narodowym, m.in. w roli Romowskiego ("Aszantka") i w Teatrze Współczesnym w roli Didiego ("Czekając na Godota"). W 1957-68 grał w Teatrze Współczesnym; najważniejsze role: Szymon Stimson ("Nasze miasto"), Prologus ("Pastorałka"), Archie Rice ("Music-hall"), Matyjas Kikut ("Opera za trzy grosze"), Anzelm ("Pierwszy dzień wolności"), Aktor ("Kariera Artura Ui"), Ben ("Samoobsługa"). W sezonie 1964/65 grał gościnnie w Teatrze Komedia rolę Męża Holly ("Śniadanie u Tiffany'ego"). Od 1968 do przejścia na emeryturę w 1971 był w zespole Teatru Ludowego, gdzie grał Altuma ("Księżniczka Turandot") i Konicę ("Turoń").

Zarówno przed wojną jak i po niej występował w filmach polskich; „Każdemu wolno kochać" (1933), „Antek policmajster" (1935), „Heimkehr" (1941), „Król Maciuś I" (1957), „Rodzina Milcarków" (1962), „Zniknięcie aktora" (1967), „Pan Dodek" (1970) i „Epilog norymberski" (1970). Grał też w czeskim filmie "Bokser i śmierć".

W teatrze Telewizji zagrał m. in. w spektalach: „Jonatan i s-ka" Rogera Mac Dougalla w reż. Jerzego Gruzy (4 stycznia 1960), „Kordian" Juliusza Słowackiego (Dozorca) w reż. Jerzego Antczaka (7 października 1963), „Ifigenia w Taurydzie" Johanna Wolfganga Goethego (Arkas) w reż. Erwina Axera (8 lutego 1965) i „Epilog norymberski" w reż. Jerzego Antczaka (24 listopada 1969).

Znaczący dorobek pozostawił w Teatrze Polskiego Radia, gdzie wystąpił w ponad stu słuchowiskach od „Komunardów" Stanisława Ziembickiego (Gruet) w reż. Bronisława Dardzińskiego (18 marca 1951) począwszy, poprzez m. in. „Lizystratę" Arystofanesa (Drakes) w reż Zbigniewa Kopalki (12 czerwca 1956), „Noc listopadową" Stanisława Wyspiańskiego (Satyr) w reż. Janusza Warneckiego (29 listopada 1957), „Podmiejską balladę" Stanisława Kowalewskiego (Dziadek) w reż. Edwarda Płaczka (19 lipca 1968) na „Penelope" Ludwika Hieronima Morstina (Eurymach) w reż. Janusza Warneckiego (24 czerwca 1978).

Śpiewał w PR i na estradzie. Najczęściej grał role charakterystyczne, ze skłonnością do klownady i groteski.

Był synem Michała Kondrata i Ludwiki z Kaczmarów, bratem aktora Tadeusza Kondrata, mężem Gustawy Błońskiej i stryjem aktora Marka Kondrata.

Pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.

W 1970 otrzymał Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski

Źródła: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego, E-teatr, FilmPolski



Opracował Ryszard Klimczak
Dziennik Teatralny
3 marca 2023
Portrety
Józef Kondrat