Leon Niemczyk (1923 - 2006)

Urodził się 15 grudnia 1923 w Warszawie. Zmarł 29 listopada 2006 w Łodzi.

Przed II wojną światową wraz z rodzicami i rodzeństwem (trzech braci, jedna siostra) mieszkał w Warszawie. Jego ojciec zmarł w 1936. W czasie wojny pracował w biurze kreślarskim, ukończył też podchorążówkę Armii Krajowej. Zagrożony aresztowaniem w 1942 wyjechał pod Wrocław, gdzie jako brygadzista pracował przy układaniu torów kolejowych. Wziął udział w powstaniu warszawskim, po jego upadku wrócił do pracy pod Wrocławiem.

Po ewakuacji w głąb Niemiec zgłosił się do armii amerykańskiej, służył w 444. batalionie przeciwlotniczym 97. Dywizji Piechoty 3. Armii dowodzonej przez gen. George'a Pattona. Po wojnie wrócił do Polski i pracował w warszawskim Objazdowym Teatrze Komedii Muzycznej (1948), w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku (1949), a następnie w bydgoskim Teatrze Ziemi Pomorskiej (1950–1953). Od 1953 do 1979 występował w Teatrze Powszechnym w Łodzi. Od 1979 grał już tylko w filmie. Mieszkał w Łodzi.

Zadebiutował rolą Aktora w Teatrze Wybrzeże w „Żołnierzu Królowej Madagaskaru" Juliana Tuwima (premiera 18 czerwca 1949). Do 1954 występował w gdańskim Teatrze Wybrzeże i bydgosko-toruńskim Teatrze Ziemi Pomorskiej. 30 kwietnia 1954, premierą „Lasu" Aleksandra Orłowskiego rolą Aleksego Siergiejewicza Bułanowa w reżyserii Jadwigi Chojnackiej, rozpoczął współpracę z Teatrem Powszechnym w Łodzi, w którym pracował do końca swojej teatralnej kariery. Zagrał tam w około czterdziestu spektaklach, między innymi Don Rodrygo w „Cydzie" Stanisława Wyspiańskiego w reżyserii Zbigniewa Koczanowicza (19 października 1957), Stanleya w „Tramwaju zwanym pożądaniem" Tennessee Williamsa w reżyserii Ryszarda Sobolewskiego i Romana Sykały (premiera 23 września 1961), Mister Jingla w „Klubie Pickwicka" Karola Dickensa w reżyserii Jana Bratkowskiego (premiera 12 stycznia 1963), Księcia Burgundii w „Henryku V" Williama Szekspira w reżyserii Macieja Bordowicza (premiera 2 kwietnia 1970) czy Tryka w „Lizystracie" w reżyserii Romana Sykały (premiera 20 czerwca 1970).

Ostatnią premierą w Teatrze Powszechnym była rola Porucznika Lukasa w „Szwejku" Jaroslava Haška w reżyserii Janusza Zaorskiego (premiera 26 lutego 1970).

Na tym właściwie zakończył karierę w teatrze „pudełkowym". Raz jeszcze tylko dał się namówić na występ w takim teatrze. Ćwierć wieku później zagrał Heinricha Bohne w „Jasnowidzu" Jacka Koprowicza w reżyserii autora w Teatrze „13 Muz" w Szczecinie (premiera 30 listopada 1995).

Kontynuował współpracę z Teatrem Telewizji rozpoczętą 14 lutego 1957. W spektaklu według opowiadania Ernesta Hemingway'a „Wzgórza jak białe słonie" wyreżyserowanego przez Zbigniewa Kuźmińskiego. W Teatrze Telewizji zagrał w około czterdziestu spektaklach.

Ma imponujący dorobek filmowy. W ciągu ponad 50 lat kariery zagrał w około 400 filmach polskich i prawie 150 zagranicznych, głównie niemieckich. Grał także w filmach czechosłowackich, jugosłowiańskich i francuskich. Z zagranicznych wytwórni filmowych najbardziej był związany z wytwórnią DEFA z NRD. Zagrał dla niej w ponad 100 filmach, od ról epizodycznych do głównych. W 1969 otrzymał państwową nagrodę NRD za najlepszą rolę roku, za rolę Lorenza Regera w filmie Zeit zu Leben, w reżyserii Horsta Seemannsa.
Najbardziej znane filmy z udziałem Niemczyka to Baza ludzi umarłych (1958), Pociąg (1959) Jerzego Kawalerowicza, Krzyżacy (1960) Aleksandra Forda, nominowany do Oskara Nóż w wodzie (1961) Romana Polańskiego, Rękopis znaleziony w Saragossie (1964) Wojciecha Jerzego Hasa, Chudy i inni (1966), czy Wielki Szu (1982).

Pomimo iż był jednym z najbardziej znanych polskich aktorów, przyjmował niemal wszystkie propozycje, łącznie z rolami epizodycznymi. Od końca lat 90. grał również w bardzo popularnych serialach telewizyjnych, Złotopolskich, Klanie, Na dobre i na złe i Ranczu.

Miał okazję sprawdzić się także w Teatrze Polskiego Radia. Wystąpił w dwóch słuchowiskach: „Kronika czarnego chleba" Janusza Markiewicza w reżyserii Jerzego Waldena (premiera 15 sierpnia 1952) i „Bereziacy" Karola Obidniaka w reżyserii Romana Sykały (premiera 19 kwietnia 1970).

W 2000 wystąpił w teledysku do piosenki Stachurskiego pt. „Czuję i wiem".

Jak sam twierdził, był sześciokrotnie żonaty. Według jego córki Moniki Misiejuk, która nie utrzymywała kontaktów z ojcem, aktor miał dwie żony. Z małżeństwa z aktorką Tatianą Zuanar pochodzi jego jedyna córka Monika.
Był kibicem Łódzkiego Klubu Sportowego.
Zmarł na raka płuc. Prochy Niemczyka spoczęły na łódzkim Starym Cmentarzu przy ul. Ogrodowej.

Nagrody i odznaczenia:
1961 - Kalisz - I KST - wyróżnienie za rolę Bamfortha w "Błękitnym patrolu"
1962 - Srebrna Szpilka - nagroda w plebiscycie "Dziennika Łódzkiego"
1965 - Honorowa Odznaka m. Łodzi
1969 - Nagroda Państwowa NRD II stopnia przyznana z okazji dwudziestolecia NRD - za wybitne osiągnięcia artystyczne w 1969
1970 - nagroda państwowa NRD II stopnia za wybitne osiągnięcia artystyczne, a przede wszystkim rolę w filmie "Czas życia"
1985 - Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
1998 - w nowo powstałej Alei Gwiazd na ulicy Piotrkowskiej w Łodzi, została odsłonięta jego gwiazda.
1999 - Warszawa - V OKNWPSW - nagroda za rolę Hrabiego Bielińskiego w spektaklu Teatru TV "Hrabia" w reż. Filipa Bajona
1999 - Nagroda Miasta Łodzi
1999 - Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
2002 - Łódź - Camerimage - Złota Żaba - nagroda za wyjątkowy wkład w rozwój sztuki aktorskiej (wspólnie z Willemem Dafoe'em)
2004 - Złote Spinki, nagroda specjalna Programu 2 TVP, przyznana z Telekamerami "TeleTygodnia", za całokształt twórczości telewizyjnej.
2004 - Warszawa - III miejsce w plebiscycie "Rzeczypospolitej" - Złota Piątka
2006 - VII Festiwal Dobrego Humoru - Nagroda specjalna za ciągłe poszukiwanie nowych form wyrazu w serialu "Rancho".
2007 - Sopot - Sopot Bimba Film - Nagroda Parasolnika - przyznana pośmiertnie

Opracował Ryszard Klimczak
Dziennik Teatralny
15 grudnia 2023