Mariusz Dmochowski (1930 – 1992)

Urodził się 29 października 1930 w Piotrkowie Trybunalskim. Zmarł 7 sierpnia 1992 w Popowie-Parcelach.

W 1955 ukończył warszawską Państwową Wyższą Szkołę Teatralną i tam, 26 stycznia 1953, zadebiutował na scenie rolą Tezeusza w spektaklu „Sen nocy letniej" Williama Szekspira w reżyserii Jana Kreczmara. Zanim otrzymał dyplom zagrał jeszcze w dwóch spektaklach Teatru Nowej Warszawy: „Niemcy" Leona Kruczkowskiego (Profesor Sonnenbruch) w reż. Jerzego Rakowieckiego (premiera 20 grudnia 1954) i „Na dnie" Maksyma Gorkiego (Miedwiediew) w reż. Jana Świderskiego (premiera 18 lutego 1955).

Jako dyplomowany aktor, po raz pierwszy, wystąpił Teatrze Polskim w Warszawie w roli Hrabiego Almavivy w spektaklu „Szalony dzień czyli Wesele..." Pierre de Beaumarchais'a w reż. Janiny Romanówny (premiera 18 maja 1955).
Występował w teatrach warszawskich: Polskim (1955–1965), Powszechnym (1965–1968), Narodowym (1968–1974), Nowym (1975–1982), którego był również dyrektorem naczelnym i artystycznym.
Ostatnią premierą teatralną była „Męczeństwo i śmierć J. P. Marata" Petera Weissa w reż. Marek Weissa-Grzesińskiego (premiera 5 maja 1991) i czas ten zaowocował setką ról i trzydziestoma reżyseriami.

W latach 1982–1987 ponownie występował na scenie Teatru Polskiego, a następnie Teatru Współczesnego (1987–1992). W latach 1973–1975 był dyrektorem Teatru Ziemi Opolskiej.

W Teatrze Polskiego Radia od „Wigilii Chopina" (Fryderyk Chopin) Janusza Markiewicza w reż. Jerzego Rakowieckiego (premiera 24 grudnia 1955) do „Aliantów" Jarosława Abramowa-Newerlego wystąpił w ponad 260 spektaklach radiowych.

Teatr Telewizji to „Muchy" Jeana Paula Sartre'a w reż. Adama Hanuszkiewicza (premiera 5 listopada 1956) jako debiut i „Żydzi miasta Petersburga" Arkadija i Borysa Strugackich w reż. Jacka Skalskiego (premiera 5 maja 1993). W tym czasie zrealizował tam prawie 90 spektakli

Pomiędzy debiutującym Tezeuszem, a kończącym jego karierę Panem de Sade w spektaklu „Męczeństwo i śmierć" w reżyserii Marka Weissa w warszawskim Teatrze Północnym, Stalinem w słuchowisku „Alianci" w reżyserii Andrzeja Zakrzewskiego, Władysławem w filmie „Do widzenia wczoraj..." w reżyserii Janusza Majewskiego i Bazarinem w spektaklu telewizyjnym „Żydzi miasta Petersburga" w reżyserii Jacka Skalskiego - zagrał w niemal pół tysiącu spektaklach i około czterdzieści wyreżyserował.

Był niezwykle pracowity. Oprócz działalności artystycznej działał także politycznie. W 1974 został wybrany w skład Zarządu Głównego Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej. Zasiadał też w Komitecie Dzielnicowym PZPR Warszawa-Śródmieście. Był posłem na Sejm PRL VI i VII kadencji z ramienia PZPR. W latach 80. XX wieku współpracował z opozycją demokratyczną, udostępniając w 1982 swój dom letniskowy na podziemną drukarnię.

Został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

Nagrody i odznaczenia:
1966 - Nagroda Komitetu d.s Radia i TV
1967 - Odznaka 1000-lecia
1968 - nagroda Komitetu d.s.Radia i TV
1969 - nagroda m.st.Warszawy
1969 - Panama (Panama) - VII Międzynarodowy Festiwal Filmowy - nagroda za rolę Wokulskiego w filmie "Lalka" w reżyserii Wojciecha Jerzego Hasa
1970 - Odznaka za zasługi dla m. Warszawy
1970 - Srebrna Maska w plebiscycie "Expressu Wieczornego" na najpopularniejszego aktora w roku 1969
1970 - Krzyż Kawalerski OOP
1971 - Zasłużony Działacz Kultury
1973 - Nagroda ministra kultury i sztuki w dziedzinie teatru I stopnia za osiągnięcia w działalności teatralnej i twórczości aktorskiej
1974 - Medal 30-lecia PRL
1975 - Order Sztandaru Pracy II klasy
1975 - Opole - I Opolskie Konfrontacje Teatralne - wyróżnienie za rolę Księdza Marka w "Beniowskim" wg Juliusza Słowackiego w reżyserii Adama Hanuszkiewicza w Teatrze Narodowym w Warszawie
1976 - Kalisz - XVI KST - nagroda za rolę Mecenasa w "Adwokacie i różach" Jerzego Szaniawskiego w Teatrze Nowym w Warszawie
1976 - Nagroda teatralna tygodnika "Przyjaźń" za role w repertuarze rosyjskim i radzieckim ze szczególnym uwzględnieniem roli Bezsiemionowa w przedstawieniu "Mieszczanie" Maksyma Gorkiego w Teatrze TVP
1977 - Kalisz - XVII KST - Nagroda za rolę Kleona w "Zapomnieć o Herostratesie" Grigorija Gorina w Teatrze Nowym w Warszawie
1979 - Kalisz - XIX Kaliskie Spotkania Teatralne - nagroda za rolę Ksawerego Horsztyńskiego w spektaklu "Horsztyński"
1979 - Opole - V Opolskie Konfrontacje Teatralne - nagroda za rolę Ksawerego Horsztyńskiego w "Horsztyńskim" Juliusza Słowackiego w Teatrze Nowym w Warszawie
1980 - Rzeszów - XIX Rzeszowskie Spotkania Teatralne - nagroda publiczności za rolę Protasowa w "Żywym trupie" Lwa Tołstoja w Teatrze Nowym w Warszawie
1980 - Kalisz - XX KST - nagroda publiczności za rolę Protasowa w przedstawieniu "Żywy trup" Lwa Tołstoja w Teatrze Nowym w Warszawie
1986 - San Remo - MFF - nagroda za rolę Józefa w filmie "Cień już niedaleko"
1986 - Rzeszów - XXV RST - nagroda publiczności za rolę Jana Sebastiana Bacha w przedstawieniu "Kolacja na cztery ręce" Barza w Teatrze Współczesnym w Warszawie

Źródła: Wikipedia, E-teatr, FilmPolski

Opracował Ryszard Klimczak
Dziennik Teatralny
28 października 2023