Opowieść o strachu przed innością

28 czerwca w hali Arena w poznańskiej hali Arena odbędzie się premiera opery "Paria" Stanisława Moniuszki, którą reżyseruje Graham Vick, a nad którą kierownictwo muzyczne objął Gabriel Chmura.

Graham Vick to jeden z najważniejszych współczesnych reżyserów operowych, ceniony zwłaszcza za swoje nieszablonowe podejście i odczytywanie na nowo znanego repertuaru. Pracował z największymi teatrami na świecie, jak La Scala czy Metropolitan Opera, jednak rdzeniem jego aktywności są spektakle tworzone z Birmingham Opera Company, którą założył w 1987 roku. Na zaproszenie Teatru Wielkiego w Poznaniu po raz pierwszy reżyserować będzie w Polsce.

Dla Vicka podstawą jest stwierdzenie, że muzyka należy do wszystkich, że każdy ma środki i możliwości, żeby ją tworzyć - bo zasadniczo jest jej tworzywem. Jest to szczególnie ważne, jeśli chodzi o głos i co za tym idzie - śpiew. Stąd też jego pragnienie uczynienia opery zjawiskiem otwartym i dostępnym powszechnie, demokratycznym i wyzwalającym. Jak sam to ujął: nie musisz być wykształcony, żeby opera cię poruszała i ekscytowała. Swoimi realizacjami przeczy często spotykanym stereotypom o ekskluzywności tego gatunku, zrywa ze snobistyczną otoczką, kultem gwiazd-śpiewaków. Wraca do sedna, czyli do przeżycia, do indywidualnego doświadczenia, które jest źródłem emocji, zwłaszcza empatii. Przypomnienie o tej zdolności do faktycznego przejęcia się losem postaci i wspólnego z nią odczuwania jest sensem jego spektakli. Chodzi o wejście w świat przedstawiany z własnym bagażem doświadczeń, ze swoją wyjątkowością, a nie o "prawidłowe" zrozumienie czy odczytanie, co autor miał na myśli.

Jednym ze sposobów na wydobycie tego potencjału z utworu jest realizacja spektakli poza teatrami, w miejscach nie kojarzonych na co dzień ze sztuką. Stąd pomysł, żeby w Poznaniu zaprezentować "Parię" Stanisława Moniuszki w Arenie. Dla Vicka ta najmniej znana opera kompozytora to przede wszystkim opowieść o strachu przed innością, wykluczeniu, którego system kastowy jest ostrym przykładem, ale traktowanym tutaj metaforycznie. Innym ważnym motywem jest wszechobecny w operach konflikt pomiędzy miłością a władzą i prawem (ludzkim bądź boskim), który nabiera wyrazistości w hierarchicznym społeczeństwie.

Z takim uporządkowaniem wiąże się również istotna kwestia ojcostwa, powinności dzieci wobec rodziców, czy stosunków między pokoleniami.

Piotr Tkacz
Materiał Opery
24 czerwca 2019