Program Jubileuszu

Program Jubileuszu 70-lecia Teatru Lalek Arlekin im. Henryka Ryla w Łodzi

15 grudnia 2018

godz. 12.00 – Scena Kameralna
Pierwsi dyrektorzy – otwarte spotkania poświęcone Henrykowi Rylowi i Reginie Elkanowej

- „Duch Ryla – duch pokoleń czy mit ducha"
- „Regina Elkanowa – zapomniana dyrektor Teatru Lalek Arlekin w Łodzi"

Prowadzenie: Michał Kowalczyk

godz. 18.00 – Duża Scena

Gala Jubileuszowa - „Balladyna" - inscenizowane czytanie performatywne dramatu Juliusza Słowackiego wg adaptacji Henryka Ryla oraz do muzyki Tadeusza Paciorkiewicza, z realizacji Teatru Lalek Arlekin w 1957 r.

Reżyseria: Aneta Głuch-Klucznik, Wojciech Brawer, Artur Dwulit
Aranżacja muzyczna i wykonanie: Bolewski & Tubis
Projekcje i opieka scenograficzna: Mateusz Mir Mirowski
Reżyseria światła: Małgorzata Sendke
Obsada: Agata Butwiłowska, Patrycja Czyszpak-Pawlak, Emilia Dryja, Aleksandra Gałaj, Klaudia Kalinowska, Katarzyna Pałka, Beata Sadkowska, Katarzyna Stanisz, Małgorzata Wolańska, Anna Zadęcka, Karolina Zajdel, Szymon Nygard, Jan Tomasz Pieczątkowski, Tomasz Pietrasik, Maciej Piotrowski, Wojciech Schabowski, Marcin Sosiński, Wojciech Stagenalski, Kamil Witaszak

Obchodom Jubileuszu 70-lecia Teatru towarzyszyć będą:
- wystawa retrospektywna „Lalki z pamięci" w Galerii A „Akwarium" na górnym foyer przygotowana we współpracy z Muzeum Archeologicznymi i Etnograficznym w Łodzi, prezentująca lalki i projekty z najstarszych realizacji Teatru
- wystawa fotografii „Cztery piętra Arlekina: kadry i ludzie" w Galerii A „W piwnicy" poświęcona anonimowym na co dzień pracownikom teatru, a przygotowana we współpracy z Urban Periscoqe i 18 łodzianami - fotografami podczas dwóch tegorocznych „fotodejów" w Teatrze Lalek Arlekin My, dzieci Ryla

Jubileusz 70-Lecia Teatru Lalek Arlekin im. Henryka Ryla w Łodzi
15 grudnia 2018

W grudniu mija 70 lat od kiedy na mapie powojennej Polski pojawił się utworzony przez Henryka Ryla nowy teatr, ale także równo 50 lat od kiedy Teatr Lalek Arlekin otrzymał na własność obecną siedzibę u zbiegu ulic 1-go Maja i Wólczańskiej. Arlekin cyklem grudniowych wydarzeń przypomni postać założyciela teatru oraz postacie wielu osób, które Teatr Ryla współtworzyły – wtedy i przez następne lata swojego istnienia.

Wielopokoleniowa „Balladyna"

Kluczowym punktem obchodów 70-lecia Arlekina będzie inscenizowane czytanie performatywne z udziałem dwudziestoosobowej, wielopokoleniowej obsady. Na jubileuszową premierę wybraliśmy „Balladynę" Juliusza Słowackiego, chcąc tym nawiązać bezpośrednio do twórczości założyciela Arlekina. Henryk Ryl podjął tę niesamowicie trudną próbę w czerwcu 1957 roku, wierząc w nieograniczone możliwości teatru lalek. Postanowił dowieść swych racji, obarczając lalkę zadaniem przeznaczonym najczęściej dla żywego aktora. Była to decyzja odważna, jak wiele z decyzji, które podejmował na swojej artystycznej drodze Ryl. Odwołując się do jego wizji, w Arlekinie chcemy nowo odkryć konteksty tego romantycznego dramatu poprzez formę, animację lalkową i z obsadą znakomitych interpretatorów. Będzie to spotkanie aktorów „ponad podziałami" – z różnych lat działalności Arlekina, bardzo ważne, bo pierwsze takie na naszej scenie. Zaproszono do niego m.in. Panią Teresę Sawicką, aktorkę, która brała udział w premierze „Balladyny" w 1957 r. (Ze względu na stan zdrowia obecność Pani Teresy Sawickiej do końca nie jest niestety, pewna).

Spektakl zostanie zrealizowany przy udziale muzyków – duetu Bolewski & Tubis, interpretujących zapomnianą partyturę doskonałego kompozytora Tadeusza Paciorkiewicza, który napisał muzykę do realizacji „Balladyny" sprzed lat. Usłyszymy ją w nowej, współczesnej aranżacji. W inscenizacji wzbogaconej lalkarskimi etiudami, przypomniane zostaną także ówczesne projekty scenograficzne i lalki, stworzone przez Jerzego Adamczaka.

Za projekcje i oprawę scenograficzną odpowiadać będzie Mateusz Mirowski. Czytanie wyreżyseruje Wojciech Brawer, który do współpracy zaprosił dwoje artystów, będących jednocześnie przedstawicielami środowiska lalkarskiego i akademickiego – prof. dr hab. Anetę Głuch-Klucznik, dziekana Wydziału Lalkarskiego we Wrocławiu, filii Akademii Sztuk Teatralnych im. Stanisława Wyspiańskiego w Krakowie oraz dr hab. Artura Dwulita, dziekana Wydziału Sztuk Lalkarskiej w Białymstoku, filii Akademii Teatralnej w Warszawie.

Panele – spotkania: pamięć o zapomnianej dyrektor i duch Ryla

Na jubileuszowy dzień składać się będą także wystawy, promocja wydawnictwa jubileuszowego oraz spotkania – panele dyskusyjne z udziałem praktyków, historyków i krytyków teatru lalek.

Jeden z nich („Regina Elkanowa – zapomniana dyrektor Teatru Lalek Arlekin w Łodzi") podejmie temat często pomijany, a poświęcony wyjątkowej kobiecie w historii Arlekina. Dziś w wielu opracowaniach można spotkać się z narracją, że Arlekin jest „teatrem trzech"; że miał w swojej historii tylko trzech dyrektorów (Ryl-Ochmański-Wolański), którzy przekazywali swoją schedę „namaszczonym" następcom. Jednak niewiele osób wie, że na przestrzeni lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych, przez ponad 10 lat teatrem Ryla zarządzała, i to z powodzeniem, Pani Regina Elkanowa. To ona wyciągnęła teatr z zapaści finansowej, nie raz ratowała z opresji samego Ryla, i to ona doprowadziła do przekazania teatrowi pięknej siedziby, w której mieści się do dziś.

Co więcej, wiele z odnalezionych archiwalnych dokumentów zaświadcza, że była nieprzeciętnie inteligentna, wszechstronnie wykształcona (także teatralnie i pedagogicznie) i oddana bez reszty teatrowi. Jubileusz jest doskonałą okazją, aby wydobyć z cienia jej postać, udowadniając, że niezasłużenie zostaje pomijana w historii łódzkiego teatru.

Drugi z paneli („Duch Ryla – duch pokoleń czy mit ducha") będzie dotyczył postaci samego Ryla i owego jego ducha, ponoć drzemiącego w murach budynku. Będziemy się zastanawiać, czym jest, czy jeszcze jest i czy ma rację bytu w dzisiejszej rzeczywistości. Chcielibyśmy też porozmawiać o ideach Ryla realizowanych przez całe artystyczne życie – o nadrzędności potrzeby sztuki, potrzebach teatralnej edukacji czy potrzebach dostępności teatru, niezależnie od okoliczności.

Do udziału w nich zaprosiliśmy m.in. prof. Marka Waszkiela – najwybitniejszego współczesnego polskiego historyka teatru lalek, byłych dyrektorów Arlekina – Stanisława Ochmańskiego, Waldemara Wolańskiego i Urszulę Reiter, Andrzeja Polakowskiego – (teatrologa, autora publikacji „Łódzkie sceny lalkowe"), Panią Jadwigę Sącińską (wieloletniego kierownika literackiego teatru, znaną animatorkę łódzkiego życia kulturalnego), Panią Ewę Grudę – kierownika Muzeum Książki Dziecięcej, studentkę Henryka Ryla, a także aktorów, dziennikarzy oraz Panią Jolantę Elkan-Wykurz, córkę Reginy Elkanowej.

Wystawy – pierwsze realizacje i niewidzialni twórcy teatru

Obchodom Jubileuszu 70-lecia Teatru towarzyszyć będą także dwie wystawy. Wystawa retrospektywna „Lalki z pamięci" w Galerii A „Akwarium" na górnym foyer przygotowana została we współpracy z Działem Widowisk Lalkowych Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, które jest w posiadaniu największej kolekcji archiwaliów z naszego teatru. Zobaczymy na niej m.in. lalki z najstarszych przedstawień Arlekina, takich jak „Kolorowe piosenki" z 1949 roku, ze wspomnianej „Balladyny", czy projekty takich artystów jak Lech Kunka, Ali Bunsch i Wacław Kondek.

Druga z wystaw, przygotowana w Galerii A „W piwnicy" będzie ekspozycją fotografii pod wspólnym tytułem „Cztery piętra Arlekina: kadry i ludzie". Będzie poświęcona wielu anonimowym na co dzień pracownikom teatru, których nie widać z widowni, a którzy zajmują cztery piętra budynku przy Wólczańskiej 5 i są cichymi współtwórcami sukcesów teatru. Wystawa została stworzona przez grupę łodzian, którzy towarzyszyli nam w naszej codziennej pracy. Podczas dwóch fotodejów w 2018 – wiosennego i jesiennego, przez cały dzień grupa 18 fotografów przyglądała się nam i miejscom niedostępnym dla zwykłego widza, uwieczniając na zdjęciach swoje obserwacje. Na wystawie prezentowanych jest 18 wybranych wielkoformatowych zdjęć, a na stucalowym monitorze – ponad 200 pozostałych fotografii reportażowych. Gdzie mieszkają lalki? Co jest nad sceną? Jak wygląda teatr, gdy „śpi" i jak żyje przed premierą, gdy każdy jego kąt jest zapełniony powstającymi dekoracjami. Wystawa została przygotowana we współpracy z Urban Periscoqe.

Kim był Henryk Ryl?

Henryk Ryl był dla teatru lalek postacią wyjątkową. Twórczość artystyczna szła u niego w parze z niezwykłą aktywnością pedagogiczną i działalnością społeczną. Teatr zaszczepiał jeszcze nie będąc uznanym artystą – lalkarzem i reżyserem. Robił to przed wojną jako wiejski nauczyciel, ale także podczas wojny, w obozowym łagrze, gdzie współtworzył teatr lalek. Istotne było dla niego również podejmowanie pracy na rzecz podnoszenia kwalifikacji zawodowych tworzących w Polsce lalkarzy.

Był wykładowcą akademickim, egzaminatorem, pedagogiem teatru, a przede wszystkim doskonałym animatorem teatralnym, chcącym kształcić wszechstronnych artystów, rozumiejących i kochających specyfikę lalkarstwa. Pozostawił więc po sobie wiele – nie tylko swoje spektakle, uczniów, sam teatr, ale także np. jedyne jak dotąd polskie pismo poświęcone teatrowi lalkowemu oraz założony przez niego polski oddział jedynej światowej organizacji lalkarskiej UNIMA. Dlatego w kontekście jubileuszu ważni są w równej mierze także kontynuatorzy jego działań – kilku pokoleń ideowych spadkobierców, którzy wezmą w nim udział.

ZAPRASZAMY DO ARLEKINA!

Jubileusz 70-lecia Teatru Lalek Arlekin im. Henryka Ryla w Łodzi jest współfinansowany z dotacji otrzymanej z Urzędu Miasta Łodzi



(-) (-)
Materiał Teatru
13 grudnia 2018