Roman Dereń (1884 - 1962)

Urodził się 8 sierpnia 1884 w Warszawie. Zmarł 14 lipca 1962 w Warszawie.

Po ukończeniu sześciu klas gimnazjum realnego pracował jako urzędnik w administracji państwowej, równocześnie uczył się rysunku i studiował architekturę.

Ewakuowany podczas I wojny światowej na Krym, rozpoczął studia aktorskie pod kierunkiem W. Kownackiego. Debiutował w 1915 w teatrze rosyjskim w Symferopolu, następnie występował w różnych teatrach na Krymie.

Po powrocie do kraju w 1921 zaangażował się do Teatru Maska i Teatru Komedia w Warszawie, gdzia zagrał m. in. w sztuce „Szafir" Laszlo Lakatosa (30 grudnia 1922), a od czerwca 1923 na stałe do Teatru Polskiego w którym wystąpił m. in. w roli Durosseau w spektaklu: „Zdobycie twierdzy" Sachy Guitry'a w reż. Jana Janusza (7 czerwca 1923), Norberta w „Prawie pocałunku" Tristana Bernarda, Yvesa Mirande'a i Gustave Quinsona w reż. Aleksandra Zelweowicza (8 sierpnia 1924), a także Hrabiego Douglasa w „Królu Henryku IV" Ryszarda Ordyńskiego (8 listopada 1924), Senatora w „Otellu" Williama Szekspira w reż. Aleksandra Węgierki (23 grudnia 1925), Tartaglię w „Słudze dwóch panów Carla Goldoniego w reż. Leona Schillera (27 stycznia 1927), Przedsiębiorcę w „Ptakach" Bernarda Zimmera w reż. Aleksandra Węgierki (9 maja 1933) i występował tu do 1939. W 1934-1936 grał także w innych teatrach TKKT (w Teatrze Narodowym, Teatrze Nowym i Teatrze Letnim). Grał m.in. Durosseau ("Zdobycie twierdzy"), Woźnego i Konduktora ("Dzieje grzechu"), Lubowidzkiego i Zaliwskiego ("Noc listopadowa"), Dutkiewicza ("Kościuszko pod Racławicami"), Lickiego ("Jadzia wdowa").

Podczas okupacji niemieckiej przebywał w Warszawie i prowadził własną kawiarnię; pracował także w kawiarni Teatru Polskiego oraz pełnił funkcję skarbnika Prezydium Tajnego Zarządu ZASP. W 1944 występował w warszawskich teatrach jawnych Komedia i Wodewil. Po powstaniu warszawskim wywieziony do Niemiec, wrócił w 1945.

W sezonie 1945/46 w Teatrze Polskim w Poznaniu, zagrał Szambelana w „Panu Jowialskim" Aleksandra Fredry w reż. Emila Chaberskiego (20 grudnia 1945) następnie ponownie, rozpoczął występy na scenie Teatru Polskiego w Warszawie u największych reżyserów „Lilla Weneda" Juliusza Słowackiego (Przodownik Chóru Harfiarzy) w reż. Juliusza Osterwy (17 stycznia 1946), a także „Wesele" Stanisława Wyspiańskiego (Ksiądz) w reż. Władysława Stomy (1 lutego 1946), „Hamlet" Williama Szekspira (Żeglarz) w reż. Arnolda Szyfmana (17 lipca 1947), „Polacy nie gęsi" Ludwika Hieronima Morstina (Pan Miecznik Bal) w reż. Janusza Warneckiego (29 marca 1953), „Horsztyński" Juliusza Słowackiego (Wschowski) w reż. Edmunda Wiercińskiego (3 października 1953), „Dziady" Adama Mickiewicza (Szambelan) w reż. Aleksandra Bardiniego (26 listopada 1955), „Maskarada" Michała Lermontowa w reż. Romana Zawistowskiego (26 kwietnia 1958), „Wariatka z Chaillot" Jeana Giraudoux (Jeden z prezesów) w reż. Bohdana Korzeniewskiego (6 września 1958), „Beatrix Cenci" Juliusza Słowackiego (Don Lucencio) w reż. Jana Kreczmara (6 maja 1959) i „Tak jest jak się państwu zdaje" Luigi Pirandella (Służący Agazzich) w reż. Marii Wiercińskiej (11 listopada 1961).

W Teatrze Telewizji zagrała m. in. w spektaklu „Zastępca, Pan Lunot" Guy de Maupassanta w reż. Marka Tadeusza Nowakowskiego (11 marca 1957) i „Kraszewski w Warszawie" Augusta Wilkońskiego w reż. Tadeusza Byrskiego (11 stycznia 1961).

W Teatrze Polskiego Radia pracę rozpoczął 30 marca 1949 od słuchowiska „Krzyk jarzębiny" Wacława Kubackiego (Ksiądz Kanonik), w reż. Janusza Warneckiego, następnie zagrał w „Pańskich dziadach" Michała Bałuckiego (Gość hrabiny) w reż. Zbigniewa Kopałki (11 maja 1952), a także w „Horsztyńskim" Juliusza Słowackiego w reż. Edmunda Wiercińskiego (9 lipca 1954) i w „Wielkim człowieku do małych interesów" Aleksandra Fredry (Marcin) w reż. Jerzego Leszczyńskiego (25 października 1954).

Grał role epizodyczne; woźnych, wojskowych, policjantów, lokajów, służących odtwarzał z dystynkcją i humorem.

W okresie międzywojennym występował w wielu filmach polskich, jak np. "Bożyszcze. W sidłach uwodziciela" (1923), "Trędowata" (1926), „Moralność pani Dulskiej" (1930) i po wojnie m. in. w filmach: „Dwie Joasie" (1935), „Antek policmajster" (1935), „Ada! To nie wypada!" (1936), „Znachor" (1937) i „Kłamstwo Krystyny" (1939) i po wojnie „Młodość Chopina" (1949).

Duże zasługi położył jako działacz ZASPu a następnie SPATiFu. W 1929 był w Zarządzie Głównym ZASP, od 1936 sekretarzem Kapituły Członków Zasłużonych ZASP. Sam był również członkiem zasłużonym ZASP.

Był synem Stanisława i Heliodory Dereniów.

Źródła: Słownik biograficzny teatru polskiego, E-teatr, FilmPolski



Opracował Ryszard Klimczak
Dziennik Teatralny
8 sierpnia 2023
Portrety
Roman Dereń