Stanisław Bryliński (1890 - 1953)

Urodził się 1 maja 1890 w Kamieńcu Podolskim. Zmarł 10 października 1953 w Łodzi.

Jako uczeń szkoły handlowej w Warszawie organizował teatr amatorski. 2 listopada 1908 wystąpił w Teatrze Miejskim w Krakowie w roli Dyrektora muzyki ("Dziady"). W listopadzie i grudniu tego roku grał rolę Witusia ("Skiz") w objazdowym Teatrze Gabrieli Zapolskiej. W 1909 występował w krakowskim Teatrze Ludowym, w 1910 w teatrze w Wilnie, w sezonie 1911/12 w Teatrze Polskim w Łodzi i w warszawskim Teatrze Zjednoczonym, w początku 1913 w Teatrze Polskim w Warszawie, w sezonie 1913/14 w teatrze wileńskim.

W czasie I Wojny Światowej przebywał w Rosji. Tu zorganizował tzw. artystyczną grupę spółdzielczą i wraz z Aleksandrem Zelwerowiczem, Bolesławem Orlińskim i Aleksandrem Węgierką występował w Petersburgu i Mińsku. Po powrocie do Warszawy jako poddany austriacki ponownie został ewakuowany przez władze carskie do Rosji. U boku Stefana Jaracza, Juliusza Osterwy i Wojciecha Brydzińskiego grał w przedstawieniach polskich w Związku Artystów Rosyjskich w Moskwie (1915-1917). W Rosji poznał wybitnego reformatora sceny Konstantego Stanisławskiego oraz wielu aktorów z jego zespołu, m.in. Aleksandra Jakowlewicza Tairowa. Grał także w filmach rosyjskich.

Po powrocie do kraju ponownie występował w Teatrze Polskim i Tetrze Małym w Warszawie (1918-1923). Wraz z Leonem Schillerem i Ryszardem Bolesławskim zorganizował grupę aktorów postępowych o wyraźnych zainteresowaniach społecznych. W Warszawie zagrał wiele ciekawych ról z polskiego repertuaru klasycznego. Wskutek konfliktu z ówczesnym Związkiem Dyrektorów Teatrów zmuszony został do opuszczenia miasta.

W sezonie 1924/25 w Teatrze Nowym w Poznaniu, 1925/26 w poznańskim Teatrze Polskim, 1926/27 w Teatrze Małym we Lwowie, w 1927-29 znów w Teatrze Polskim w Poznaniu. W 1929 kierował teatrem Rewia podczas Powszechnej Wystawy Krajowej w Poznaniu, w sezonie 1930/31 w Teatrze Miejskim w Lublinie. W 1932-35 występował w Teatrze Polskim w Katowicach i tam 22 lutego 1934 obchodził jubileusz dwudziestopięciolecia pracy grając w sztuce "Papa". W 1935-36 występował w Teatrze Ateneum w Warszawie np. w „Panu Geldhabie Aleksandra Fredry (Major) w reż. Stanisławy Perzanowskiej (12 lutego 1936), w sezonie 1936/37 w Teatrze im. Elizy Orzeszkowej w Grodnie, w 1937 w operetkach w Teatrze Wielkim w Warszawie np. w „Ptaszniku z Tyrolu" Karla Zellera (Ks. Leopold Bawarski) w reż. Tadeusza Wołowskiego
(31 grudnia 1937).

W 1940-41 grał w Teatrze Polskim w Grodnie i Białymstoku. W 1941 przedostał się do Warszawy, był kilkakrotnie aresztowany przez Niemców, przez pewien czas przebywał w obozie pracy w Olesznie, z którego zbiegł.

W 1945 wrócił do pracy w teatrze i występował w Teatrze Wojska Polskiego w Łodzi, od jesieni 1945 w Jeleniej Górze, w sezonie 1946/ 1947 w Opolu, 1947/48 znów w Jeleniej Górze, w 1948-50 w Szczecinie, 1950-52 w Teatrze Nowym w Łodzi, 1952-53 w łódzkim Teatrze Powszechnym. W tym czasie dwukrotnie obchodził jubileusze: 5 maja 1946 w Jeleniej Górze w roli tytułowej w "Panu Damazym" i 31 marca 1950 w Szczecinie w roli Cześnika ("Zemsta").

Świetne warunki zewnętrzne i głos o szerokiej skali pozwoliły mu stworzyć wiele interesujących i różnorodnych ról, jak np. Pan Młody ("Wesele"), Jan ("Fantazy"), Daum ("Panna Maliczewska"), Prezydent ("Intryga i miłość"), Ciarka ("Wiele hałasu o nic"), Orgon ("Dożywocie"), Hetman ("Horsztyński"), Prof. Sonnenbruch ("Niemcy"), Bezsiemionow ("Mieszczanie").

W okresie powojennym reżyserował z powodzeniem wiele sztuk, przede wszystkim z literatury klasycznej, np. "Pana Jowialskiego" Aleksandra Fredry w Teatrze Miejskim w Jeleniej Górze (6 kwietnia 1948), „Ładną historię" Gastona Armana de Caillaveta i Roberta de Flersa w Teatrze Miejskim w Jeleniej Górze (20 maja 1948), „Powódź" Henninga Bergera w Teatrze Miejskim w Jeleniej Górze (24 lipca 1948), „Pana Damazego" Józefa Blizińskiego w Teatrze Polskim (Dramatyczne) w Szczecinie (23 czerwca 1949) i „Zemstę" Aleksandra Fredry również w Teatrze Polskim (Dramatyczne) w Szczecinie (31 marca 1959).

Zagrał w kilku filmach np.: „Panna po wojnie" w reż. Władysława Lenczewskiego (1919), „Pan Twardowski" w reż. Wiktora Biegańskiego (1921), „Jego wielka miłość" w reż. Stanisławy Perzanowskiej i Mieczysława Krawicza (1936) i „Załoga" w reż. Jana Fethke (1951).

Wystąpił także w Teatrze Polskiego Radia w słuchowisku „Podróż po Warszawie" Feliksa Schobera (Gapcio) w reż. Rudolfa Ratschki (25 grudnia 1961).

W 1905 roku wziął udział w strajku szkolnym. Później w domu rodziców organizował tajne komplety, na których młodzież szkolna kontynuowała przerwaną naukę. Podczas wakacji spędzanych u dziadka w Nałęczowie zetknął się ze Stefanem Żeromskim. Pisarz jako pierwszy zwrócił uwagę na świetnie zapowiadający się talent aktorski Brylińskiego. Namówił chłopca do zorganizowania szkolnego teatru amatorskiego. Po pewnym czasie dał mu list polecający do Ludwika Solskiego, który prowadził teatr krakowski, i dodatkowo 100 rubli na drogę. Solski przyjął chłopca do swojego zespołu aktorskiego.

Był dwukrotnie żonaty, z aktorkami Heleną Górską (1881-1955), z którą rozwiódł się w 1947 roku, a potem z Krystyną Feldman (1916-2007).

Pochowany w Łodzi na Starym Cmentarzu przy ul. Ogrodowej.

Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego, Encyklopedia Szczecina, E-teatr, FilmPolski

Opracował Ryszard Klimczak
Dziennik Teatralny
30 kwietnia 2022