Stanisława Celińska (1947)

Urodziła się 29 kwietnia 1947 roku w Warszawie.

Absolwentka wydziału aktorskiego warszawskiej Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej (1969).

Studiowała pod opieką Ryszardy Hanin. Jeszcze przed dyplomem zadebiutowała jako Aniela w sztuce Aleksandra Fredry "Wielki człowiek do małych interesów" w reżyserii Jerzego Kreczmara w warszawskim Teatrze Współczesnym (premiera 21 grudnia 1968), do którego wkrótce została zaangażowana przez Erwina Axera. Niemal równocześnie zaczęła pracę jako aktorka filmowa i estradowa.

Zaraz po dyplomie rozpoczęła się jej kariera filmowa. Została dostrzeżona przez Andrzeja Wajdę i zaangażowana do roli Niny w "Krajobrazie po bitwie". (1970) Grała Żydówkę skazaną po śmierci bliskich na samotną tułaczkę. W roli Tadeusza partnerował jej Daniel Olbrychski. Film Wajdy, w którym debiutowała, osiągnął wielki sukces w Cannes, a Stanisława Celińska zebrała tam świetne recenzje za rolę Niny. Już wtedy zauważono, że doskonale potrafi wykorzystać różnorodne środki wyrazu aktorskiego. Zagrała niejednoznacznie, stworzyła postać samotnej dziewczyny, która maskuje się przed otoczeniem. Jest agresywna, ale w głębi duszy delikatna. Zamyka się w sobie, lecz równocześnie pragnie szczerze obcować z ludźmi.

W Teatrze Współczesnym w Warszawie występowała przez pięć lat (1969-1974). Zagrała tam Zofię Plejtus w "Matce" Stanisława Ignacego Witkiewicza w reżyserii Erwina Axera (premiera 20 czerwca 1970). Grała wtedy u boku Haliny Mikołajskiej, Barbary Krafftówny i Jana Englerta. Jej kreacja spotkała się z dużym uznaniem i wkrótce Erwin Axer powierzył jej rolę Akuliny w "Potędze ciemności" Lwa Tołstoja. (premiera 8 lipca 1971). W teatrze współpracowała także z Zygmuntem Hübnerem, który powierzył jej zagranie tytułowej Samej Słodyczy z dramatu Ireneusza Iredyńskiego (premiera 16 lutego 1973). W "Zmierzchu długiego dnia" Eugene'a O'Neilla, także w reżyserii Zygmunta Hübnera, wcieliła się w postać Katarzyny (premiera 5 września 1973). W dramacie "Lir" Edwarda Bonada w reżyserii Erwina Axera grała Fontanellę (premiera 2 marca 1974).

W 1973 roku razem z Andrzejem Mrowcem wyreżyserowała w Studenckim Teatrze Satyryków "Dokąd" Ireneusza Iredyńskiego.

W 1976 roku zgłosiła się do zespołu aktorskiego nowo otwartego, prowadzonego przez Tadeusza Łomnickiego warszawskiego Teatru na Woli. Stworzyła tam znakomitą postać Synowej we "Wcześniaku" Edwarda Redlińskiego w reżyserii Janusza Zaorskiego (premiera 11 marca 1977). W latach 80. zagrała między innymi w dwóch dramatach Bertholda Brechta - Lucy Brown w "Operze za trzy grosze" w reżyserii Ryszarda Peryta w warszawskim Teatrze Ateneum (premiera 23 lutego 1980) oraz Jenny Hill w "Mahagonny" w reżyserii Krzysztofa Zaleskiego w Teatrze Współczesnym w Warszawie (premiera 24 czerwca 1982). Na stałe była wówczas związana ponownie z warszawskim Teatrem Współczesnym (1981-1983). W latach 1983-1988 pracowała w Teatrze Nowym w Warszawie, gdzie zagrała między innymi w "De profundis" w reżyserii Bohdana Cybulskiego (premiera 15 lutego 1983). Mistrzowsko zagrany poetycki monodram zrealizowany w oparciu o Księgę Hioba odsłonił nowe oblicze aktorki zdolnej do niemal mistycznego scenicznego uniesienia. W kolejnych latach Stanisława Celińska była zaangażowana w Teatrze Dramatycznym w Warszawie (1989-1990) i Teatrze Nowym w Poznaniu (1990-1991). W latach 1995-2003 była aktorką Teatru Studio w Warszawie, w sezonie 2000/2001 i w latach 2003-2006 na stałe współpracowała z warszawskim Teatrem Rozmaitości (od 2003 roku TR Warszawa). Od 2006 roku jest w zespole aktorskim warszawskiego Teatru Współczesnego.

Z Teatrem Polskiego Radia współpracowała od 1969 roku. Rok później rozpoczęła współpracę z Teatrem Telewizji, w którym zagrała blisko 60 ról. Pracowała między innymi z Lidią Zamkow, Józefem Słotwińskim, Gustawem Holoubkiem, Andrzejem Łapickim, Bohdanem Korzeniewskim. W teatrze radiowym zadebiutowała rolą chłopca Billego w sztuce Thornthona Wildera "Dzieciństwo", wyreżyserowanej przez Helenę Merenholtz. Występowała w repertuarze klasycznym i współczesnym, między innymi w: "W poszukiwaniu straconego czasu" Marcela Prousta, "Operze za trzy grosze" Bertolda Brechta, "Zaczarowanym krawcu" Szolema Alejchema, "Królowej Mokradeł "Alicji Salczyńskiej-Bykowskiej, "Balu stulecia" Andrzeja Mularczyka. Od 35 lat jest odtwórczynią roli Iwony w powieści radiowej "Matysiakowie".

Równolegle pracowała w teatrze i w filmie. W 1974 roku, w cztery lata po debiucie, powróciła do ról filmowych. Tym razem zaangażował ją Stanisław Bareja do roli małomiasteczkowej Lusi w filmie "Nie ma róży bez ognia", w którym ujawniła talent komediowy. W latach 70., 80. i 90. otrzymywała wiele propozycji od filmowców, grała zarówno role pierwszoplanowe, jak i epizody. Okazało się, że potrafi również mistrzowsko zagrać charakterystyczne role bohaterów drugiego planu. Hrabiankę w telewizyjnym "Kluczniku" Wojciecha Marczewskiego (1980), nauczycielkę Lewicką w serialu Stanisława Barei "Alternatywy 4" (1985), doskonały epizod u boku Wojciecha Pszoniaka w "Korczaku" Andrzeja Wajdy (1990), czy nieco przerysowaną bufetową w "Balandze" Łukasza Wylężałka (1993).

W 1975 roku wykreowała postać Agnieszki Niechcicówny w filmie Jerzego Antczaka "Noce i dnie". Doskonale zaznaczyła wtedy wewnętrzne dojrzewanie bohaterki. W tym samym czasie Janusz Majewski obsadził Stanisławę Celińską w roli Heli w "Zaklętych rewirach". W 1979 roku ponownie spotkała się z Andrzejem Wajdą, który kręcił wówczas "Panny z Wilka" na podstawie prozy Jarosława Iwaszkiewicza. Reżyser zaangażował aktorkę do roli Zosi. Zagrała bardzo wyraziście. Znakomicie oddała chłodną, zdystansowaną, ale ciągle dojrzewającą i racjonalną naturę swojej bohaterki.

Ogromny i bardzo zróżnicowany potencjał aktorski sprawiał, że z wyczuciem i ogromną pasją kreowała epizody, role komediowe, na przykład Goździakową w "Galimatiasie, czyli Koglu-moglu II" Romana Załuskiego (1989), jak i postaci wewnętrznie skupione, pełne prostoty, przytłoczone metafizyką, jak siostra Marcelina z filmu "Faustyna" w reżyserii Jerzego Łukaszewicza (1994). Z kolei starzejąca się Iza Gęsiareczka - bohaterka filmu Jerzego Stuhra "Spis cudzołożnic "(1994), w jej wykonaniu nabrała ciepłych i ironicznych rysów.

Jednak właśnie w drugiej połowie lat 90. Celińska stworzyła jedne ze swoich największych ról scenicznych. Z Krzysztofem Warlikowskim spotkała się po raz pierwszy w warszawskim Teatrze Studio. Zagrała wtedy Cecylię w "Zachodnim wybrzeżu" Bernarda-Marie Koltesa (premiera 10 października 1998). Później reżyser powierzył jej rolę Gertrudy w "Hamlecie" Williama Szekspira, zrealizowanym w warszawskim Teatrze Rozmaitości (premiera 22 października 1999). Aktorka zagrała lirycznie i dramatycznie zarazem kobietę uwikłaną w politykę, spętaną uczuciami.

Dwa lata później stworzyła swoją najbardziej przejmującą rolę. Zagrała kobietę z peep-show w dramacie Sarah Kane "Oczyszczeni" w reżyserii Warlikowskiego w warszawskich Rozmaitościach (premiera 15 grudnia 2001).

W przedstawieniach Warlikowskiego przygotowanych w TR Warszawa Celińska zagrała kolejne świetne role - Trinkula w "Burzy" Szekspira (2003), Fridę/Narratorkę w "Dybuku" Szymona An-skiego i Hanny Krall (2003) i ujętą dobitnie i jednocześnie wielowymiarowo Matkę w "Krumie" Hanocha Levina (2005, koprodukcja z Narodowym Starym Teatrem im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie).

Jej kolejne role teatralne to postaci z głośnych "Aniołów w Ameryce" Tony'ego Kushnera w reżyserii Warlikowskiego (2007, TR Warszawa) - Hannah Porter Pitt i Rabbi Izydor Chemelwitz oraz rola Pani Grubach w "Procesie" Franza Kafki w przedstawieniu Macieja Englerta z warszawskiego Teatru Współczesnego (2008).

Aktorka nadal występuje w filmie, można ją także oglądać w popularnych serialach. Na dużym ekranie zagrała w ostatnich latach role drugoplanowe. Wystąpiła m.in. w sensacyjnej komedii Macieja Dutkiewicza "Fuks" (1999), w komedii Juliusza Machulskiego "Pieniądze to wszystko" (2001) oraz w "Sercu na dłoni" Krzysztofa Zanussiego (2008). Wykreowała zabawny epizod kobiety z krowami w filmie Łukasza Karwowskiego "Południe - Północ" (2006). Drugoplanowe role grała także w"Katyniu" Andrzeja Wajdy i komediowym "Rysiu" Stanisława Tyma, a w 2008 roku wystąpiła także w kontrowersyjnym "Nieruchomym poruszycielu" Łukasza Barczyka.

W 2010 roku za rolę dozorczyni w "Joannie" Feliksa Falka o młodej kobiecie, która w czasach okupacji opiekuje się opuszczoną kilkuletnią Żydówką, otrzymała Orła Polską Nagrodę Filmową dla najlepszej aktorki w roli drugoplanowej. Wystąpiła także w historycznym "1920: Bitwa Warszawska" Jerzego Hoffmana. W 2012 roku wystąpiła w "Zdjęciu" pełnometrażowym kinowym debiucie Macieja Adamka, cenionego polskiego dokumentalisty, a także w wojennym "Był sobie dzieciak" Leszka Wosiewicza. W 2014 roku wystąpiła w komedii romantycznej "Warsaw by Night" w reżyserii Natalii Korynckiej-Gruz, zaś w 2016 - w debiucie filmowym Agnieszki Glińskiej, musicalu "#wszystkogra". Na ekranie zaśpiewała takie szlagiery jak "Jej portret" i "Tych lat nie odda nikt". W ostatnich latach zresztą mocno związała się z muzyką.

W grudniu 2012 roku swoją premierę miała jej debiutancka płyta "Nowa Warszawa", nagrana wspólnie z pianistą Bartkiem Wąsikiem i Royal String Quartet. Album z nowymi aranżacjami utworów T.Love, Czesława Niemena, Bajmu czy Kaliny Jędrusik wydał Nowy Teatr. Znane warszawskie szlagiery w jej interpretacjach zabrzmiały zupełnie inaczej. Dwanaście piosenek prowadzi słuchaczy z Balu na Gnojnej przez liryczne, heroiczne i sentymentalne miejsca Warszawy. Są dźwięki dawnej Warszawy, popularnie piosenki autorstwa takich wykonawców jak Czesław Niemen, T.Love i Beata Kozidrak, a nawet motyw muzyczny stworzony przez Davida Bowie pod wpływem krótkiego spaceru po Warszawie.

TVP Kultura nagrodziła projekt nagrodą "Gwarancje Kultury". "Nowa Warszawa" uhonorowana została także nagrodami kulturalnymi Wdechy 2012, przyznawanymi rokrocznie przez redakcję "Gazety Wyborczej". Zdobyła też Wdechę w kategorii Wydarzenie Roku, a Stanisława Celińska Wdechę Publiczności 2012 w kategorii Człowiek Roku. W 2015 premierę miał jej kolejny album "Atramentowa...", na którym śpiewała m.in. z Kasią Nosowską i Muńkiem Staszczykiem. Płyta odniosła sukces i szybko stała się platynowa.

"Nowa Warszawa" Bartka Konopki. W dokumencie Bartka Konopki muzyka staje się zaproszeniem do podróży w czasie. Warszawa, jaka wyłania się ze wspomnień Stanisławy Celińskiej, to miejsce, gdzie przeszłość spotyka się z teraźniejszością, miasto poranione i piękne, choć pełne kontrastów. W 2013 roku wystąpiła w spektaklu "Kabaret warszawski" w reżyserii Krzysztofa Warlikowskiego.

Wielokrotnie brała udział w Przeglądzie Piosenki Aktorskiej, a jej występy otrzymywały zawsze pozytywne recenzje krytyków, dzięki jej tubalnemu głosowi, osobowości i umiejętnościom interpretacyjnym. Do klasyki przeszedł jej krótki, ale bardzo efektowny występ z piosenką „Uśmiechnij się! Jutro będzie lepiej!" w 1994 roku.

W 2009 ukazał się jej singiel „Atramentowa rumba" w duecie z Los Locos, natomiast w 2012 wydała wspólnie z pianistą Bartłomiejem Wąsikiem i Royal String Quartet płytę „Nowa Warszawa". W maju 2015 premierę miał jej album „Atramentowa..." (status podwójnej platyny), a w październiku tegoż roku album „Atramentowa... Suplement" będący kontynuacją i dopełnieniem poprzedniego (status platyny) oraz „Świątecznie..." status złotej płyty). Wszystkie trzy płyty Stanisławy Celińskiej znalazły się w pierwszej pięćdziesiątce najlepiej sprzedających się płyt w roku 2016. 25 maja 2018 odbyła się premiera kolejnej płyty zatytułowanej "Malinowa", która w październiku tego samego roku zdobyła status złotej płyty.

W czerwcu 2018 artystka wystąpiła w koncercie „Od Opola do Opola" podczas LV Krajowego Festiwalu Piosenki Polskiej, na którym otrzymała Nagrodę TVP1. 10 listopada 2018 wystąpiła podczas „Koncertu dla Niepodległej", gdzie wykonała utwory „Warszawo ma oraz Modlitwa o pokój".

Jej mężem był aktor Andrzej Mrowiec. Ma dwoje dzieci: córkę Aleksandrę i syna Mikołaja.

Źródła: Culture.pl, E-teatr, FilmPolski, Wikipedia

 



Opracował Ryszard Klimczak
Dziennik Teatralny
29 kwietnia 2019