Urodziny pierwszego polskiego baletu

Dokładnie 197 lat temu, 14 marca 1823 roku, w Teatrze Narodowym odbyła się premiera pierwszego polskiego baletu Wesele krakowskie w Ojcowie, znanego pod skróconym tytułem Wesele w Ojcowie, do muzyki Karola Kurpińskiego oraz Józefa Damse.

Balet Wesele w Ojcowie jest najstarszą, najtrwalszą pozycją polskiego repertuaru baletowego. Libretto pióra Bonawentury Kudlicza przedstawia wesele Zośki i Szczepana, przebiegające według miejscowych zwyczajów wsi podkrakowskiej. Powstały w trakcie rozbiorów utwór, był pretekstem do manifestacji polskości, ukazania narodowej tradycji ludowej przez wprowadzenie na scenę polskich tańców, strojów, obrzędów ludowych. To właśnie z uwagi na te cechy utwór zyskał przydomek pierwszego polskiego baletu narodowego. Co ciekawe, pierwsza choreografia wyszła spod ręki francuzów: Marucie'a Piona oraz pierwszego odtwórcy głównej roli męskiej – Louisa Thierry'ego, współpracujących z polską tancerką Julią Mierzyńską, również biorącą udział w prapremierze dzieła.

W utworze widoczne są pierwsze próby połączenia elementów polskiego folkloru z formami tańca klasycznego. Możemy tu znaleźć pas de deux polskie, pas de trois krakowskie, jak i solo-mazur pierwszej druhny. Jednoaktowy balet jest utrzymany w stylu romantycznego wodewilu: lekkiego muzycznego utworu scenicznego, a jego ludowość ogranicza się do treści, ukazania charakterystycznych cech rytmicznych i ruchowych tańców polskich. Mimo, że nie znajdziemy tu cytatów melodii ludowych, wniknięcia w treść tradycyjnych obyczajów, to swojski charakter, od początku istnienia utworu, zachwycał publiczność.

Muzyka oparta na polskich tańcach ludowych oraz sielankowa stylizacja, zapewniła baletowi mocną pozycję w repertuarze. W XIX wieku spektakl gościł na warszawskiej scenie ponad 400 razy, a jego wznowienie przez Piotra Zajlicha pod koniec I wojny światowej miało znaczenie symboliczne. Po zakończeniu II wojny światowej to właśnie Wesele w Ojcowie było pierwszym baletem wystawionym na Scenie Muzyczno-Operowej w Warszawie.

W ciągu 197 lat istnienia dzieła powstało wiele polskich utworów baletowych. Wesele w Ojcowie Kurpińskiego i Damse otworzyło historię polskiego baletu, towarzyszyło Polakom w momentach odrodzenia teatru, opery oraz sztuki baletowej ze zgliszczy dwóch wojen światowych. Obecność tego utworu w repertuarze w trudnych dla naszego narodu czasach świadczy o jego wartości. W 2015 roku Wesele w Ojcowie powróciło na polskie sceny dzięki zespołowi Cracovia Danza. Warto zapoznać się z udostępnionymi przez grupę fragmentami spektaklu i zobaczyć jak to historyczne dzieło wygląda.

Dominika Olender
ORFEO
26 marca 2020