W poszukiwaniu alternatywy

Dlaczego chcesz zostać ptakiem? By nie przejmować się przeobrażeniami świata i jego konstrukcją. By żyć zgodnie z naturą. By móc uciec od rzeczywistości. Bo ptaki znają raj wolności, nie mają depresji i nie ciąży nad nimi presja społeczna. Choćby dlatego warto byłoby choć przez chwilę być ptakiem.

W antycznej komedii Arystofanesa, Ateńczycy poszukiwali alternatywy dla życia w pogrążonym w kryzysie i chaosie mieście. Poszukiwali człowieka zamienionego w ptaka, który dałby im nadzieję, że istnieje „coś" lepszego niż to, co mają na co dzień i który wskazałby im, jak na zawsze wyzwolić się z otaczającej rzeczywistości. Ptak był dla nich uosobieniem pełnej, niczym nieposkromionej wolności. Ale czy współcześnie nie jest podobnie? Czy obecnie nie marzy nam się ucieczka od realności i poszukiwanie utopii? Wojciech Rodak, biorąc na warsztat klasyczne dzieło Arystofanesa, wskazuje, że w dobie kryzysów społecznych, politycznych, ekonomicznych i ekologicznych, ludzie nieustannie dążą do wyzwolenia się z okowów rzeczywistości i próbują budować utopie.

Spektakl "PTAKI. Instrukcja" urzeka zarówno aktualnością podejmowanych tematów jak i formułą, w której został zaprezentowany na scenie. Śledząc poczynania aktorów, ale także samego reżysera, który niejednokrotnie sam pojawia się na scenie, możemy mieć wrażenie, że jesteśmy świadkami teatru na wskroś „żywego". Autentyczny zdaje się być entuzjazm wszystkich osób zaangażowanych w spektakl, na scenę przesiąkają elementy związane z obecną, pandemiczną sytuacją, tym bardziej utwierdzając nas, że mamy do czynienia z teatrem „tu i teraz". Teatrem, który również musi się dostosować do nowego ładu.

Jak sami twórcy piszą: „W wymuszonej panującą pandemią formule „work in progress" na scenie zostaje powołane swego rodzaju laboratorium, w którym twórcy przyglądają się kondycji ludzi zmęczonych otaczającą ich rzeczywistością, starając się jednocześnie wypracować swojego rodzaju instrukcję przeobrażania w ptaka." To laboratorium jest niezwykle skromne, niewiele mamy tutaj elementów scenografii. Zdaje się to być jednak wystarczające, by nie rozproszyć uwagi widzów i skupić się bardziej na wypowiadanych przez artystów słowach. Ascetyzm scenografii jest ponadto rekompensowany przez wplatanie w spektakl elementów video. Na płachcie materiału wyświetlane są krótkie filmiki wizualizujące monolog narratora bądź ukazujące efekty przeprowadzanych w ramach spektaklu wywiadów. Scenografię uzupełnia kilka krzeseł i długa wisząca huśtawka, na której buja się człowiek – ptak, snując refleksje o ptasim i człowieczym świecie.

W spektaklu właściwie trudno znaleźć jakieś słabe punkty. Wojciech Rodak stworzył niezwykłe widowisko, dojrzałe artystycznie i pełne twórczego polotu. Reżyser jako baczny obserwator rzeczywistości społecznej, trafnie opowiada o lękach, obawach i nieustannie towarzyszącej nam niepewności, podsycanej narastającymi konfliktami i kryzysami. Poszukiwanie alternatywy dla otaczającej rzeczywistości zdaje się być naturalną taktyką obronną.

Spektakl "PTAKI. Instrukcja" utwierdza nas o ponadczasowości motywu ptaka jako uosobienia wolności i ciągle aktualnej potrzebie budowania utopii.

Martyna Zielonka
Dziennik Teatralny Kraków
19 maja 2021