Wznowienie powojennej działalności

Budynek teatru wzniesiono w latach 1891-93 na miejscu wyburzonego w 1892 kościoła Ducha Świętego. Budynek jest utrzymany w stylu eklektycznym z przewagą neobaroku (częstym w tym okresie w państwie habsburskim). Tę nową scenę narodową w Krakowie dla zespołu występującego przy ul. Jagiellońskiej zaprojektował Jan Zawiejski. Był to pierwszy budynek w Krakowie, który posiadał oświetlenie elektryczne. Początkowo nosił nazwę "Teatr Miejski", dopiero w 1909 otrzymał imię Juliusza Słowackiego.

Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie został otwarty 21 października 1893. Pomysłodawcą budowy teatru był Walery Rzewuski, który stosowny wniosek przedstawił krakowskiej Radzie Miejskiej 5 września 1872 r. Nowy wniosek w tej sprawie zgłosił 7 października 1877 r. Rada Miejska w 17 czerwca 1886 r. przeprowadziła debatę na temat lokalizacji i budowy nowego teatru. 1 sierpnia 1888 r. rozpisano międzynarodowy konkurs na projekt architektoniczny gmachu teatru. W styczniu 1890 r. przyjęto do realizacji projekt 36-letniego Jana Zawiejskiego, z którym zawarto umowę 18 marca 1891 r. Kamień węgielny położono 2 czerwca 1891 r. Okolicznościowe dokumenty pod kamieniem złożyły Helena Modrzejewska i Antonina Hoffmann. Ogólny koszt budowy teatru wyniósł 767 tys. zł reńskich. W kwietniu 1892 r. Rada Miejska postanowiła teatr wydzierżawić (w styczniu 1893 r. adwokat Faustyn Jakubowski sporządził projekt umowy o dzierżawę). 13 lipca 1893 r. ogłoszono konkurs na sześcioletnią dzierżawę teatru, a 27 lipca tegoż roku radni przyznali dzierżawę Tadeuszowi Pawlikowskiemu. Pierwsza robocza próba w teatrze miała miejsce 11 września 1893 r. Odbyła się ona we foyer, gdyż na scenie trwały jeszcze prace instalacyjne. Próba generalna miała miejsce 20 października. Uroczystego otwarcia nowego teatru dokonano o godz. 12:00 w południe 21 października. Podczas pierwszego spektaklu wystawiono fragmenty utworów Mickiewicza, Słowackiego i Fredry. Przez następnych pięć tygodni wystawiano wyłącznie polski repertuar.

Teatr miał na koncie prapremiery dramatów romantycznych, modernistycznych i z okresu 20-lecia międzywojennego. W czasie II wojny światowej w gmachu Teatru Słowackiego działał teatr niemiecki. Ostatnie przedwojenne przedstawienie polski zespół dał jesienią 1939, a ponowną pracę rozpoczął 19 lutego 1945.

Od 27 marca 1976 obok głównej sceny istnieje Scena Miniatura, tzw. mała scena przy placu św. Ducha 2, która stanęła w budynku dawnej elektrowni. W ramach teatru od 2000 działa też Scena Przy Pompie (letnia scena ogródkowa), a 7 listopada 2003 rozpoczęła działalność Scena W Bramie, zaadaptowana z dawnego magazynu dekoracji (scena eksperymentalna) – obie przy placu św. Ducha 4. Od 2002 w teatrze odbywają się spotkania Krakowskiego Salonu Poezji.

Fasada ujęta w dwa ryzality zwieńczone alegorycznymi postaciami: z lewej Poezja, Dramat i Komedia (autor: Tadeusz Błotnicki), z prawej Muzyka, Opera i Operetka (autor: Alfred Daun). Poniżej gzymsu znajdują się alegoryczne popiersia Wesołości i Smutku (autor: Mieczysław Zawiejski). Na froncie fasady widnieje napis "Kraków narodowej sztuce". Na szczycie znajdują się posągi młodzieńca w kontuszu (Tadeusz) i m Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie łodej kobiety w szlacheckim stroju (Zosia) autorstwa Michała Korpala.

Do foyer na pierwszym piętrze prowadzi eklektyczna klatka schodowa. Dekorację stiukową wykonał Alfred Putz. W westybulu znajduje się popiersie i projekt pomnika Stanisława Wyspiańskiego autorstwa Bronisława Chromego, popiersie Karola Kruzera, oraz tablica upamiętniająca Jana Zawiejskiego. Są tu również popiersia twórców polskiego teatru: Aleksandra Fredry, Jana Nepomucena Kamińskiego i Wojciecha Bogusławskiego. Pierwotnie teatr miał 922 miejsca. Po przebudowie liczba miejsc uległa znacznemu zmniejszeniu (powiększono odstępy między rzędzami, co spowodowało likwidację kilku rzędów na parterze oraz zlikwidowano tzw. straponteny.

Dyrektorzy teatru:

Tadeusz Pawlikowski (1893-1899)
Józef Kotarbiński (1899-1905)
Ludwik Solski (1905-1913)
Tadeusz Pawlikowski (1913-1915)
Lucjan Rydel (1915-1916)
Adam Grzymała-Siedlecki (1916-1918)
Teofil Trzciński (1918-1926)
Zygmunt Nowakowski (1926-1929)
Teofil Trzciński (1929-1932)
Juliusz Osterwa (1932-1935)
Karol Frycz (1935-39 i 1945-46)
Juliusz Osterwa (1946-1947)
Bronisław Dąbrowski (1947-1950)
Henryk Szletyński (1950-1954)
Bronisław Dąbrowski (1954-1972)
Krystyna Skuszanka (1972-1981)
Andrzej Kijowski (1981-1982)
Mikołaj Grabowski (1982-1985)
Jan Paweł Gawlik (1985-1989)
Jan Prochyra (1989-1990)
Jerzy Goliński (1990-1992)
Bogdan Hussakowski (1992-1999)
Krzysztof Orzechowski (1999-2016)
Krzysztof Głuchowski (2016-)

W 1900 roku przed głównym wejściem do gmachu teatru ustawiono pomnik hr. Aleksandra Fredry autorstwa Cypriana Godebskiego. Nie był to przypadek, gdyż to właśnie Fredro przez pierwsze lata "patronował" tej krakowskiej scenie. W roku 1909 autor "Zemsty" musiał oddać patronat Juliuszowi Słowackiemu, ale jego pomnik pozostał na miejscu.

Źródło: Teatr J. Słowackiego w Krakowie, Wikipedia, E-teatr

Opracował Ryszard Klimczak
Dziennik Teatralny
19 lutego 2018