A wciela się w B, podczas gdy C to ogląda
"Teatr" – aut. Marvin Carlson - Wydawnictwo Uniwersytetu ŁódzkiegoPozycja „Teatr", która ukazała się w Serii Wydawniczej „Krótkie Wprowadzenie" idealnie oddaje jej celowość. Bo w istocie jest to rzeczywiście teatr podany w bardzo skondensowanej i zarazem czytelnej formie. Bo jak napisał autor we „Wstępie do polskiego wydania", książka ta zgodnie z przesłaniem Serii opartym na zaoferowaniu czytelnikowi zawężonego przeglądu określonej tematyki, z drugiej jednak strony daje mu wielostronny obraz teatru.
I to jak encyklopedyczny! Wyprowadza historię teatru, i to od czasów, kiedy „nie rejestrowano wydarzeń historycznych" poprowadzoną do czasów współczesnych.
W Rozdziale 1 – „Czym jest teatr?" autor odwołuje się do słynnego stwierdzenia teoretyka teatru Erica Bentley'a z roku 1965: - „A wciela się w B, podczas gdy C to ogląda". Co więcej, zostaje ono poddane szczegółowej analizie, przewija się, niczym leitmotiv, by w końcowej części zaproponować czytelnikowi nową interpretację oraz rozumienie określenia „publiczność", umieszczając ją wśród „twórców" teatru. A przecież dla wielu „teatr jest tym, co robi grupa artystów dla widowni". Autor przyznaje, że ta „minimalistyczna formuła ma zastosowanie w teatrze na całym świecie". - A z jakiego powodu w niedalekiej przyszłości widzowie będą traktowani jako jeden z głównych twórców teatru?" Żeby odpowiedzieć na to pytanie, warto zapoznać się z przytoczoną argumentacją, która nie dość, że jest bardzo atrakcyjna z badawczego punktu widzenia, ale też może zmienić dotychczasowy wymiar teatru.
Marvin Carlson nie tylko proponuje podróż w czasie, ale też zaprasza czytelnika na wszystkie kontynenty. I wykazuje przy tym niezwykłą umiejętność w wyłapywaniu najważniejszych faktów, tendencji, nazwisk i miejsc, z których rodził się teatr specyficzny dla kultury wybranego obszaru. Teatr cieni w Chinach, narodziny i rozwój gatunku teatralnego „commedia dell'arte", relacje pomiędzy religią a teatrem, teatr buddyjski w Japonii i w Chinach, rodowód teatru lalek. To tylko niektóre z haseł publikacji.
Sporo miejsca autor poświęcił zjawisku performensu. Wyjaśnia jego związki i odrębności z teatrem. Analizuje szczegółowo okoliczności, w których, w latach 1950-1970, dokonała się zmiana w metodologii oraz w naukach społecznych, określana jako „zwrot performatywny". Przypomina postać Kennetha Burke, który w tej zmianie ma swój znaczny udział. Ciekawie czyta się o popularyzacji performatyki, począwszy od Uniwersytetu Nowojorskiego w latach 80.
Tekstowi towarzyszą tu ilustracje obrazujące najważniejsze treści w publikacji. I tak wspólnie tworzą w niej przestrzeń określaną w podtytule jako „Krótkie wprowadzenie". I dlatego należy pozycję tę traktować zbiór podstawowych wiadomości wprowadzających do dziedziny wiedzy o teatrze. Ta teatralna propedeutyka z pewnością zachęci niemal każdego, kto po nią sięgnie, uwiedzie narracją poprowadzoną płynnie jasnym zrozumiałym językiem. A jest to jej ogromna zaleta, zwłaszcza, że duży udział mają w tym tłumaczki. Krystyna Kujawińska-Courtney i Anna Jędrzejowska dają tu kolejny przykład swych znakomitych warsztatów translatorskich, ale i posiadanej wiedzy, pozwalającej na stworzenie bardzo przystępnego dla każdego świata teatru i jego historii oraz jego cech charakterystycznych.
Nie bez znaczenia jest także umieszczenie na końcu listy najważniejszych tekstów związanych z teatrem, przeważnie w języku angielskim oraz ich tłumaczeń na język polski. A do przeczytania tej pozycji zachęca i sama okładka utrzymana w tonacjach błękitnych, niebieskich kojarząca się z obrazem kosmosu i wyłaniającą się mgławicą. Kto wie czy nie jest nią właśnie teatr... Zapraszający nas w regiony pełne tajemnic.
___
Marvin Carlson: Teatr; Seria: Krótkie Wprowadzenie; Tłumaczenie: Krystyna Kujawińska-Courtney i Anna Jędrzejowska; Projekt okładki: krzysztof de mianiuk; Wydawnictwo: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Rok wydania: 2020; Ilość stron: 165; ISBN 978-83-8142-398-4
