And my ending is despair...

"Miranda" - reż. Oskaras Koršunovas - 15. Międzynarodowy Festiwal Szekspirowski

"Miranda" autorstwa litewskiego reżysera Oskarasa Koršunovasa to spektakl, któremu daleko do efektownych, fantastyczno-magicznych inscenizacji "Burzy" Williama Szekspira. Niesamowitą wyspę zastąpiło zagracone, "socjalistyczne" mieszkanie; obdarzony czarodziejskimi mocami Prospero to zmęczony życiem, uzależniony od alkoholu intelektualista; jego córka zaś to zaniedbana, mówiąca i poruszająca się z trudem "stara panna"

W tej bardzo prozaicznej przestrzeni rozegra się dramat dwojga samotnych ludzi, dla których wieczorne czytanie „Burzy” stanie się czasem bezlitosnej rozgrywki o władzę nad drugim, czasem przyjmowania i odrzucania kostiumów: Ojca i Córki, Oprawcy i Ofiary, Kochającego i Kochanego.

Początek spektaklu Koršunovasa pokazuje śpiącą w fotelu, owiniętą szczelnie kocem Córkę. W tle rzęzi czarno-biały ekran starego telewizora, na którym widzimy fragment „Jeziora łabędziego”. Motyw uwięzionej w obcej cielesności kobiety wydaje się być dla spektaklu litewskiego reżysera bardzo ważny. Niepełnosprawne ciało Córki skazuje ją na swoiste uwięzienie w przestrzeni zagraconego pokoiku, skazuje ją na wieczne towarzystwo Ojca. Ten w pierwszych scenach jawi się jako troskliwy opiekun: cierpliwie karmi opluwającą go jedzeniem Córkę, cierpliwie proponuje kolejne tytuły lektur, których czytanie ma umilić jej czas. Kobieta bardzo gwałtownie reaguje na wszystkie te pielęgnacyjno-opiekuńcze działania Ojca, rzuca przedmiotami, wypluwa podawane jedzenie, histerycznie szlocha. Sprawia wrażenie istoty rozkapryszonej, samolubnej, ale też i bardzo nieszczęśliwej.

Spośród proponowanych przez ojca lektur córka wybiera „Burzę”. Nie jest to na pewno wybór przypadkowy, ze słów ojca wynika, iż dziewczyna bezustannie domaga się czytania właśnie tego dzieła. Zatem możemy domyślać się, że gra, którą oboje podejmują w chwili rozpoczęcia lektury, jest dla nich rodzajem codziennego rytuału. Nie jest jednorazową sytuacją, lecz powtarzającym się (być może nawet co wieczór) aktem. W czasie owej gry – czytania „Burzy” – ojciec i córka wcielają się w bohaterów dzieła Szekspira. Z pozoru to ojciec – jako Prospero – zdaje się być reżyserem tego, co rozgrywa się w ciasnym pokoiku, to on w tej rozgrywce zdaje się posiadać większą władzę. Córka wciela się w role ofiar – więzionego Ariela czy napastowanej przez Kalibana Mirandy; ojciec zaś stoi po stronie „ciemiężycieli” – jest wszechmocnym, sprowadzającym burzę i władającym magią Prosperem; jest dzikim, zwierzęcym Kalibanem. To właśnie ten podział ról – Ojciec jako Kaliban i Córka jako Ariel – wiele mówi o wzajemnej relacji obojga. Ojciec bowiem posiada władzę jedynie nad ciałem swej niepełnosprawnej córki, władza ta ma zaś ma szczególny charakter: jest swoistą kompilacją opiekuńczości i sadyzmu. Jako Ferdynand Ojciec wielbi cielesność Córki-Mirandy, zachwyca się nią, „wyciąga” z jej niepełnosprawnej fizyczności kobiecość, wdzięk i piękno. Jednak stając się wcielającym pierwotną, nieokiełznaną seksualność Kalibanem, Ojciec daje upust drzemiącej wewnątrz swojego „ja” agresji.

Twórcy spektaklu w niezwykły sposób wykorzystali bardzo zwyczajną przestrzeń egzystencji Ojca i Córki: przedmioty codziennego nabrały w spektaklu rysu niezwykłości. Stare, skrzeczące radio towarzyszyło Ojcu-Prosperowi w chwili wywoływania tytułowej burzy; domowym odkurzaczem posługiwał się Ojciec-Kaliban w momencie próby zgwałcenia Córki-Mirandy. Stare lampy, wentylator, szachownica czy telewizor – proste, zwyczajne rekwizyty to w „Mirandzie” Koršunovasa przedmioty magiczne, naznaczone rysem demonizmu, niezwykłe i przerażające. 

Finał jednego z najbardziej niejednoznacznych dzieł Williama Szekspira jest optymistyczny tylko z pozoru; w spektaklu litewskiego reżysera tych pozorów brak. W zakończeniu dzieła duch uwalnia się z chromego, niedoskonałego ciała-pułapki. Role się odwracają, reżyser i władca Ojciec-Prospero zostaje sam. Córka-Miranda opuszcza przestrzeń pokoju, znajduje się ponad mikroświatkiem zagraconego mieszkania: uśmiechnięta, szczęśliwa, wolna. Kiedy po raz ostatni widzimy ją na scenie nie jest już szarą, chorą kobietą z początku spektaklu: Jest tańczącą baletnicą, która nie należy już do swojego Ojca-władcy, jest Odettą, która uwolniła się z obcej cielesności. A Ojciec? Zostaje sam. W samotności, z butelką wódki umiera na zdezelowanym fotelu. Nie jest już wszechwładnym Prosperem, nie jest dzikim Kalibanem, nie jest już uwodzicielskim Ferdynandem. Jest starym, zniszczonym, samotnym człowiekiem, który umiera ze świadomością, iż „odegrał” „Burzę” po raz ostatni.

Anna Jazgarska
Dziennik Teatralny Trójmiasto
8 sierpnia 2011
Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92
Notice: Undefined index: banner4 in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/layouts/scripts/layout.phtml on line 121 Notice: Undefined index: banner5 in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/layouts/scripts/layout.phtml on line 124

Książka tygodnia

Białość
Wydawnictwo ArtRage
Jon Fosse

Trailer tygodnia