Badenheim na trzy tygodnie przed "wyjazdem"

"Badenheim 1939" - reż: Piotr Szalsza - Teatr Śląski

"Radosny uśmiech staje się przedśmiertnym grymasem" - pisał o "Badenheim 1939" Imre Kertesz.

Co to jest Żyd? Najgorsza zakała narodów, bezpański element, piąte koło u wozu. Żyda poznasz wszędzie, wyczujesz, rozpoznasz go jak nie po przedsiębiorczej naturze, to po nosie. Żyd żydowi równy i każdy powinien skończyć tak samo. Nieważne czy ukrywa się pod arystokratycznym tytułem, gra przechrztę, schizofrenika czy jest wybitnym artystą. Nieważne Żydzie, czy jesteś zasymilowanym cudakiem, niemieckojęzycznym farbowanym lisem z wykaligrafowanym na czole „ordung must sein” czy najgorszą pluskwą, gojem ze wschodu – galicyjskim Ostjude. Żyd żydowi równy – każdy z was skończy w wagonie bydlęcym. 

Świadectwo Wojny izraelskiego pisarza – Aharona Appelfelda – ściska za gardło zimną i jakby bezstronną relacją. Ze wstrząsającą dokładnością wykrawa formy żydostwa. Nie komentuje. Efekt uzyskuje pozornie bez żadnych środków, bez zbędnych zabiegów poetyckich, patosu, brązowienia. Z sielanki ciastek z truskawkami, lekkiego walca Straussa w tle, letniego leżakowania w zielonym ogrodzie pełnym wiosennych kwitnących drzew wypływa nagły niepokój, obsesyjne wręcz nawroty nagłych impulsów strachu niewiadomego pochodzenia. Towarzyskie sączenie szampana na werandzie w letnie popołudnie niespodzianie przekształca się w pijaństwo, pastwienie swych głów demonami nocy, intuicyjnymi zapaściami w psychodeliczny lęk. „Karl, boję się.” - Lotti będzie to powtarzać jak mantrę. Inni nie zauważają niebezpieczeństwa, a gdy wszystko stanie się jasne, zagrają niewiedzę. Oto ten wątek staje się motywem przewodnim ostatnich prób w Teatrze Śląskim. Prawdziwy dramat rozgrywa się między naszą wiedzą, co spotkało Żydów, a ich ślepotą na nadchodzącą Zagładę. „Musicie złapać tamten sposób myślenia. Wy wiecie. Oni nie wiedzieli. Nikt wtedy nie przypuszczał, że coś moze się stać. Sęk w tym, by grając, odseparować się od wiedzy.” - toczą się rozmowy między Piotrem Szalszą a aktorami.  

Gdzieś na skraju przedstawienia, które wykluwa się małymi krokami i ciągłymi nawrotami scen, ukazuje się Żyd w przededniu swej zagłady. Infantylny Żyd wplątany w swe śmiesznostki, romanse i błahe historyjki. Żyd kombinujący, by dorobić się na własnej zagładzie. Żyd – oprawca z faszystowskimi zapędami, świetny materiał na kapo w obozie koncentracyjnym. Nie ma ofiar, bo sami ich w sobie nie widzą. Nawet w obliczu prawdy zachowają mieszczańską powsiągliwość i pocieszne dylematy. „Radosny uśmiech staje się przedśmiertnym grymasem” - pisał o „Badenheim 1939” Imre Kertesz.

Małgorzata Bryl-Sikorska
Dziennik Teatralny Katowice
3 listopada 2009
Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...