Bez rewolucji

Agnieszka Berlińska, Tomasz Plata - "Komuna Otwock"

Przewodnik Krytyki Politycznej poświęcony Komunie Otwock aż prosi się o podtytuł - "Rewolucji nie będzie". Byłby on adekwatny, zarówno ze względu na sposób istnienia opisywanej grupy, jak i formę książki.

Seria Przewodników Krytyki Politycznej porusza ważne dla współczesnej humanistyki tematy i przedstawia portrety istotnych artystów, myślicieli, ludzi kultury. Dotychczas ukazały się książki o Sasnalu, Paktofonice, a także wywiad – rzeka z Andrzejem Żuławskim. W zeszłym roku z okazji 20-lecia istnienia Komuny Otwock, i jako zwieńczenie jej działalności powstał przewodnik opisujący dorobek tej jednej z najbardziej aktywnych i zaangażowanych grup artystycznych na polskiej mapie kulturalnej.

Początki Komuny Otwock sięgają, zgodnie ze słowami Grzegorza Laszuka, „schizofrenicznych lat 80”, kiedy sam Laszuk, z jednej strony uczestniczył w nabożeństwach księdza Popiełuszki, a z drugiej fascynował się ruchem anarchistycznym. Z czasem wraz ze spotkanymi wówczas ludźmi stwierdził, że do zmian roku 1989 należy podchodzić bardzo sceptycznie. W ulotce „Manifestacja Komuny Otwock 18 – 21.10.1990” czytamy: „Normalnością tego miasta jest nuda i bezruch.(...) Chcemy spróbować zintegrować, a przynajmniej doprowadzić do spotkania ludzi mieszkających w Otwocku, którzy nie chcą i nie lubią być obojętni na świat.” Żaden z członków KO nie krył także fascynacji tym, czym w swej istocie jest komuna – wypaczona przez panującą w Polsce władzę socjalistyczną. Fundamentalną rolę w kształtowaniu ich programu odegrały wspólnotowość połączona z postulatem „Wolności, Równości i Braterstwa”, dlatego przez lata próbowali połączyć anarchizm z zasadami społecznej równości.

Historia oraz ideologia Komuny Otwock stały się dla Agnieszki Berlińskiej i Tomasza Platy pretekstem do stworzenia – jak sami twierdzą – książki o tym, czy sztuka może zmienić świat. Poszczególne rozdziały krążą wokół zagadnienia rewolucji. Temat ten drążony jest niemal obsesyjnie i raz po raz powraca w wypowiedziach osób pośrednio lub bezpośrednio związanych z KO. Obok przytaczanych stwierdzeń Setniewskiego, Wielgosza czy Gałązki, przeczytać można także wymianę korespondencji między Laszukiem i Baumanem dotyczącą powstania spektaklu „Perechodnik/Bauman” , wywiad z Leszkiem Kolankiewiczem czy artykuł Anety Kyzioł – recenzentki teatralnej magazynu „Polityka”. Dodatkowo książka zawiera scenariusz „Księgi wynalazków” a także dziennik prób tego spektaklu. Jedną z ostatnich stron stanowi zapis ostatniego manifestu Komuny Otwock z 29 listopada 2009 roku – napisanego białymi literami na czarnym tle. Manifest ten jest symbolicznym zakończeniem działalności KO, a jednocześnie powołuje do istnienia Komunę Warszawa, która zamiast „głosić idee, będzie opowiadać historie”. Komuna Otwock przyznaje się do porażki z ideowego punktu widzenia i formułuje przestrogę przed „nadużywaniem rewolucyjnych haseł”.

Portret KO wyłaniający się po lekturze „Przewodnika Krytyki Politycznej” jest dość jednowymiarowy. Obsesyjne krążenie wokół tematu rewolucji wywołuje pewien niedosyt. KO rzekomo poniosło klęskę. Tylko czy klęską może być jedna z najbardziej wyrazistych i radykalnych grup artystycznych, która obejmowała swym funkcjonowaniem taką działalność, jak organizacja koncertów, zielonych szkół czy widowisk teatralnych? We mnie rodzi się bunt przed stawianiem sprawy na ostrzu noża i uznaniem rewolucyjnego charakteru grupy artystycznej za jedyne kryterium jakości. Tym bardziej, że – jak czytamy w „Przewodniku Krytyki Politycznej” – przez Komunę przewinęło się jakieś 100-150 osób. Każda z nich została zakażona jej wirusem. Każda dała coś z siebie, ale też i wzięła. Czy to stwierdzenie nie świadczy o wyjątkowości KO?

Książka „Komuna Otwock” jest swoistą monografią grupy, która odcisnęła trwały ślad w polskiej kulturze. Dorabianie ideologii do ideologii KO jest czymś, co zaciemnia istotę jej działalności. Czy grupa dookreśli się jako stowarzyszenie radykalne, socjalistyczne czy też zaangażowanie w lokalną społeczność jest w zasadzie kwestią drugorzędną. O wartości i tak będą świadczyć czyny, a nie słowa. Brak rewolucji zatem nie musi wcale oznaczać porażki – może być nawet wybawieniem i źródłem refleksji nad sprawami naprawdę ważnymi.

Agnieszka Berlińska, Tomasz Plata, „Komuna Otwock”, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2009.

Anna Hazuka
ArtPapier
2 marca 2010
Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92
Prasa
Notice: Undefined index: slug in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 105 artPAPIER
Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...