Całuny Mistrzów
Wystawa "Gustaw Holoubek - Józef Szajna" Teatr Śląski w KatowicachKrzysztof Lisiak z zawodu informatyk, z powołania fotograf. Od lat związany jest m.in. z Teatrem Śląskim w Katowicach. Nieraz możemy zobaczyć Go w charakterystycznej czarnej czapce, jak przemyka z aparatem między rzędami na widowni w poszukiwaniu najlepszego punktu widzenia. Twierdzi, że Jego pogląd na fotografię najlepiej wyraża definicja Rolanda Barthes\'a: "Fotografia to obraz, o który otarła się rzeczywistość".
Zdjęcia, które artysta zaprezentował w ramach wystawy: „Gustaw Holoubek – Józef Szajna” w foyer Teatru Śląskiego bez wątpienia „otarły się o rzeczywistość”. Zarówno Holoubek jak i Szajna byli przecież mocno związani z Teatrem Śląskim i życiem teatralnym na Śląsku. Wystawa obejmowała zaledwie dziesięć fotografii (pięć Szajny i pięć Holoubka). Nic dziwnego, że jeden z gości na głos obwieścił: „Myślałem, że będzie większa”.
Nie chodzi jednak o ilość, ale o jakość i to nie tylko zdjęć, ale naszych wspomnień. Fotografie umocowane w dwóch rzędach mimowolnie skłaniały do pewnych porównań. Na pierwszym zdjęciu Szajna ma pogodną, uśmiechniętą twarz, jego oczy są pełne pokory, dobroci i zrozumienia dla drugiego człowieka. Podobną pogodę ducha możemy zobaczyć na pierwszym zdjęciu prezentującym twarz Gustawa Holoubka.
Na kolejnych fotografiach artyści wydają się jednak coraz bardziej zatroskani. Ale to zatroskanie inaczej realizuje się u Szajny, a inaczej u Holoubka. Szajna dokonuje bardzo charakterystycznych gestów. Zwłaszcza na zdjęciu trzecim, kiedy unosi dłoń w geście ostrzegawczym. A także na zdjęciu czwartym, kiedy widzimy lekko-pochylonego Szajnę, wspierającego się na lasce. Holoubek - na kolejnych fotografiach - wydaje się zamyślony, zmartwiony, a nawet trochę nieobecny. Najbardziej przejmujące jest jednak zdjęcie czwarte, kiedy artysta chowa twarz w dłoniach.
W trakcie wernisażu puszczono fragmenty nagrań z cyklu Jubileuszowych Powrotów. Mogliśmy zatem jeszcze raz usłyszeć głos Holoubka i Szajny. Nie obyło się przy tym bez elementów performansu. W pewnym momencie autor wystawy podszedł do zdjęć i zakrył cienkim papierem najpierw jedno zdjęcie Holoubka, a następnie Szajny, po czym wypisał na papierze daty śmierci artystów. Co ciekawe, twarze Szajny i Holoubka nadal prześwitywały przez papier, tworząc w ten sposób niemal dwa odrębne „całuny”.
Na wernisażu pojawiło się dużo mniej ludzi, niż na Jubileuszowych Powrotach tj. spotkaniach, które odbywały się w Teatrze Śląskim m.in. właśnie z Holoubkiem i Szajną. W tym sensie wieczór miał w sobie coś ze stypy. Z jednej strony fotografie, tych, którzy odeszli, a z drugiej - stół z cateringiem i rozmowy „ku pamięci”. Jakże smutne okazują się w tym kontekście słowa Toma Stopparda, który w jednym ze swoich dramatów ("Rosencranz i Guildenstern nie żyją") napisał: „śmierć to nieobecność”.
Czy artyści tacy jak Szajna i Holoubek rzeczywiście poprzez swoją śmierć stali się nieobecni? Jak powiedział Krzysztof Lisiak: „Fotografia to obraz wielkich postaci wsparty naszymi wspomnieniami”. Można zatem powiedzieć, że Szajna i Holoubek będą żyli tak długo, jak długo będziemy o nich pamiętać. Powołując się na słowa Andrzej Koniakowskiego (zawarte w programie wernisażu): „te portrety mówią nam o Gustawie Holoubku, Józefie Szajnie bardzo wiele, ale do ich prawdziwego zrozumienia musimy przywołać swoją wiedzę o sztukach i rolach, w jakich zagrali i w jakich byli dla nas naprawdę wielcy. Bez naszych wspomnień oraz osobistych ocen nie docenimy tego artystycznego przekazu”.
Fotografie można oglądać w foyer Teatru Śląskiego lub na stronie internetowej autora: www.lisiak.pl.
Krzysztof Lisiak
Wernisaż fotografii: „Gustaw Holoubek – Józef Szajna”
Teatr Śląski im. St. Wyspiańskiego w Katowicach
Galeria Foyer
