Czysta Forma

„Jedyne Wyjście” – scen. Wojciech Sztaba - rys. Pola Dwurnik - na podst. powieści Witkacego - Muzeum Narodowe w Warszawie

W Muzeum Narodowym w Warszawie miała niedawno miejsce czasowa wystawa, prezentująca prace Stanisława Ignacego Witkiewicza („Witkacy. Sejsmograf epoki przyspieszenia"). Okazało się to świetną okazją do wydania ilustrowanej interpretacji jego ostatniej, niedokończonej powieści pt.: „Jedyne Wyjście".

Przemyślane, dynamiczne rysunki Poli Dwurnik w czerni i bieli oraz odręczne pismo nadaje dziele szczególnie ezoterycznej i niepowtarzalnej formy. Całości dopełnia posłowie Wojciecha Sztaby, który odkrywa przed nami kulisy wizji towarzyszącej powstawaniu książki.

W moim odczuciu treść można podzielić na dwie części, dwie rozmowy. Przy pierwszym dialogu, odbywającym się nad miską zupy, czytelnik zostaje wprowadzony w świat utworu, sposób myślenia autora – co może okazać się szczególnie korzystne dla osób niezaznajomionych z innymi pracami, Witkacy bowiem zdecydowanie ma swój unikalny język. Nie znaczy to jednak, że początek nie jest wymagający. Ma nieco mniejszą otoczkę fabularną, ale postacie poruszają istotne kwestie ideologiczne, jednocześnie obrazując pewną wizję związku partnerskiego.

Właściwa część jednak zaczyna się w pracowni malarskiej alter ego Witkacego. Tu w dialogu bierze udział większa grupa osób, przeplatają się miejsca i czas, a i sam wygląd postaci płynnie adaptuje się do rozwoju akcji. Każdy z gości odwiedzających malarza jest oryginałem, sam w sobie mógłby stanowić wartościowy materiał na oddzielny rozdział. Dyskutując nad kierunkiem, w jakim zmierza sztuka, jak należy ją rozumieć czy kto powinien zajmować się jej interpretacją, przyglądają się malarzowi przy pracy. Świetnym zabiegiem jest umożliwienie czytelnikowi samodzielnego dokonania wyboru, po której stronie dyskursu się opowiedzieć – artysta bowiem krytycznie patrzy nie tylko na tworzone dzieło, ale i na możliwości umysłowe i poznawcze rozmówców. Tak jak bohaterowie, tak czytelnik przygląda się procesowi powstawania obrazu. W pewnym sensie jest to doświadczenie z płaszczyzny dziedzin ścisłych, ponieważ w pewnym momencie można niemal dosłownie zobaczyć, poczuć jak zwykły obraz, słowa przekraczają granicę i z wymiaru ludzkiego przechodzą, słowami autora, w czystą formę.

Strony przesycone są pierwotną seksualnością, niezmąconą uprzedzeniami żadnych czasów. Jednocześnie momentami na myśl nasuwa się słowo „obłęd", ale w znaczeniu raczej intrygującym, niż niepokojącym. Powieści nie „brudzi" nagromadzenie epitetów, przesadne ozdobniki czy szczegóły rysunków, wbrew rozsądkowi usiłujące formą metaforyczną oddać przedmioty pokazane wprost. Bynajmniej. „Jedyne Wyjście" jest dziełem czystym, zwyczajnie trafionym. Nieskomplikowana na pierwszy rzut oka forma wizualna zachwyca złożonością i dynamizmem, świetnie współgrając z daleko idącymi rozważaniami pierwotnego autora.

Jakkolwiek powyższa recenzja nie mija się z subiektywną prawdą o przedstawionej powieści, nie jest i w żaden sposób nie może być pełna. Aby w pełni zrozumieć istotę tego dzieła nie wystarczą słowa innych.

Trzeba doświadczyć go osobiście.

Natalia Machnacz
Dziennik Teatralny Warszawa
19 grudnia 2022
Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92
Książki
Jedyne wyjście
Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...