Dziwne przypadki budowniczego Solnessa

"Solness" - reż. Iwo Vedral - Teatr Wybrzeże w Gdańsku

Dramat psychologiczny w najlepszym gatunku? Nie tym razem. "Budowniczemu Solness" Henrika Ibsena to mimo wszystko nie "Dzika kaczka", "Nora" czy "Peer Gynt". Zaś w przekrzyczanym, dość chaotycznym spektaklu "Solness" warta odnotowania jest jedna kreacja aktorska

Po wybiórczo potraktowanym "Panu Tadeuszu" przez Jarosława Tumidajskiego, unowocześnionej klasyki w Teatrze Wybrzeże ciąg dalszy. Iwo Vedral, reżyser najnowszej premiery Wybrzeża - "Solness", czyta dramat Ibsena wiernie, ale wyjątkowo dosadnie, odzierając tekst norweskiego dramatopisarza z niuansów i niedopowiedzeń. W zamian oferuje przede wszystkim wulgarną dosłowność.

Solness buduje domy. Jego świat składa się z dominującej na lokalnym rynku firmy budowlanej oraz zdziwaczałej żony Aliny, tolerującej jego romans z młodą sekretarką Kają. Budowniczy ma też pomocnika, zakochanego w Kai Rangara. W tę oswojoną przestrzeń niespodziewanie wkracza młodziutka Hilda, dziewczyna znikąd, domagająca się dotrzymania obietnicy, jaką Solness złożył jej ponoć dziesięć lat wcześniej. Niepostrzeżenie Hilda wywraca ułożony świat Solnessa do góry nogami.

Słusznie w programie do spektaklu reżyser zauważa, że czas i przestrzeń sztuki Ibsena mają rozmyte kontury. Dlatego udana scenografia Karoliny Sulich też jest niedookreślona - na niemal pustej sali widzimy kilkanaście drewnianym ław pozbawionych krzeseł - symbol nieukończonej budowy, ale też widmo szkolnej sali lekcyjnej. Scenę zamyka z dwóch stron dwumetrowa ściana (nadająca wnętrzu pozór basenu bez wody), z trzeciej zaś połyskujące, wysokie do sufitu drzwi z pleksi. Czwartą ścianę stanowi podłoga, odbijająca, niczym lustro, każdy gest i ruch aktorów.

Aby atmosfera była gęsta od emocji, reżyser każe aktorom krzyczeć, uprawiać seks (nawet z ławą) lub po prostu się rozebrać. Podąża za najprostszymi skojarzeniami. Niekiedy wręcz przeszkadza aktorom, jak podczas rozmowy Solnessa (Grzegorz Gzyl) ze zredukowaną do jednej kwestii postacią doktora Herdala (Piotr Łukawski), których zagłusza ciężkim jazzem. Muzyka, przygotowana zresztą przez Vedrala, wygląda na przypadkową play listę z ulubionych kawałków - znalazło się miejsce na śpiew operowy, mocny jazz, pop, muzykę instrumentalną, słowiańskie pieśni ludowe, a nawet dźwięki ulicy. Spektakl ma rwane tempo, zmienny rytm i kompletnie chybioną warstwę muzyczną.

Ratują go aktorzy. Szczególnie Dorota Androsz - świetna w roli Hildy - kobiety-lolitki, z każdą chwilą coraz silniej ingerująca w życie Solnessa. Pojawia się w stroju narciarskim, jakby wpadła do górskiego schroniska na chwilę, wprost ze stoku. Wygląda na słodkiego, niewinnego podlotka. Do końca potrafi utrzymać dwuznaczność bohaterki - dziewczęcą delikatność i zwiewność oraz jej demoniczną naturę, pozwalającą Hildzie wysłać budowniczego na pewną śmierć. Jest jednocześnie zmaterializowanym wyrzutem sumienia Solnessa i przyczyną grzechu.

Dobre epizody ma Justyna Bartoszewicz (pełna erotyzmu Kaja) i Maciej Konopiński (zakompleksiony, bezsilny Rangar). Sam Solness Grzegorza Gzyla jest postacią celowo zagubioną, nijaką, szarą. Tyle, że Gzyl za często przerysowuje bohatera - gdy Solness przez pięć minut usiłuje wydobyć z siebie traumatyczne wyznanie o śmierci dzieci, nie jest choć w części tak autentyczny jak Kasandra (Małgorzata Gałkowska) w "Orestei" Jana Klaty, która przez kwadrans nieludzkim wręcz głosem rzuca klątwę na ród Atrydów.

Reżyser nie punktuje żadnego z tropów podjętych przez Ibsena - lęk "starego" przed "młodymi", tak jak kwestia winy i kary, czy obłęd towarzyszący wszystkim postaciom zdają się mieć równy mianownik. Vedral stara się jednak uwspółcześnić i zuniwersalizować tekst, wplatając w sztukę Ibsena fragment "Cząstek elementarnych" Michela Houellebecqa. Powołuje się na "epokę kruchej konstrukcji, którą należy chronić, bo pustka po niej będzie nie do zniesienia". Czemu akurat Houellebecq a nie inni, równie modni i popularni - Lacan, Derrida czy nawet Milan Kundera ze swoją, równie dobrze nadającą się na cytat "Nieznośną lekkością bytu"? Pożenienie Ibsena z Houellebecqiem w kontekście efektu scenicznego nic nie wnosi.

Cieszy fakt, że na deski Wybrzeża trafił Ibsen. Zwłaszcza, że na sztukę tego Norwega w Wybrzeżu czekaliśmy aż dekadę. Tym większa szkoda, że Iwo Vedral stworzył spektakl, o którym zapomina się od razu po wyjściu z teatru.

Łukasz Rudziński
trojmiasto.pl
17 maja 2011
Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...