Edukacja teatralna i młode talenty

Jeśli w danym miejscu obserwuje się wzrost talentów w jakimś obszarze – sportowym, artystycznym czy jakimkolwiek innym i jest on obserwowany przez lata lub pokolenia, to nie oznacza to, że w tym miejscu wszyscy mają do tego predyspozycje. Oznacza to, że proces edukacji opracowany jest w taki sposób, żeby ścieżka kariery młodej osoby, która wykazuje chęć rozwoju w danej dziedzinie, była jej umożliwiona. Nie dziwi więc fakt, że w Polsce obserwujemy spadek efektywności lub zamiłowania do niektórych dyscyplin (motorsport, skoki narciarskie) podczas gdy inne rozwijają się nadzwyczaj dobrze (siatkówka, piłka nożna).

Nie inaczej sprawa ma się z edukacją teatralną. Jeśli teraz umożliwimy młodym osobom rozwój w tej płaszczyźnie, to za kilka lat zaprocentuje on talentami aktorskimi najwyższej klasy. Dlatego tak ważne jest organizowanie imprez, wydarzeń, festiwali i przeglądów dla przedsięwzięć amatorskich, młodzieżowych i dziecięcych, takich jak przegląd „Teatr Dostępny" organizowany przez Zielonogórską Fundację Arteterapia oraz Stowarzyszenie Pro Latine w Zielonej Górze. Wydarzenie odbyło się 20 czerwca 2022 roku w auli „Domu Harcerza" w Młodzieżowym Centrum Kultury i Edukacji w Zielonej Górze. W czasie kilkugodzinnego przeglądu widzowie mieli szansę obejrzeć osiem spektakli przygotowanych przez dzieci i młodzież w różnym wieku. Każde z tych przedstawień to próba odpowiedzenia na pytania: jaką siłę oddziaływania może mieć młoda osoba? Czy ma ona szansę zwrócić uwagę innych, by dostrzegli jej potrzeby? Czy ma ona możliwość wyznawania własnych wartości, pomimo presji „dorosłego" otoczenia?

Na festiwalu poruszone zostały problemy i dylematy nękające młode pokolenie. Brak zrozumienia ze strony dorosłych, samotne życie dziecka, które czuje się niekochane oraz to, jak trudno jest żyć w świecie zdominowanym przez egocentryków, dla których liczy się tylko to, co przynosi im korzyść.

Na początku obserwujemy perypetie młodego owada, jeśli się nie mylę - mrówki, która zachowując się jak udzielny książę, powoduje, że pozostałe zwierzęta nie są skłonne dotrzymywać jej towarzystwa. Aktorzy trzymają w dłoniach krzesła, służące opowiadanej historii lepiej niż zrobiłaby to rozbudowana scenografia. Każda z postaci (nie wyłączając mrówki) posiada dokładnie tyle samo – jedno krzesło, które można traktować jako jej lokum. Mimo to, kiedy główną bohaterkę spotyka nieszczęście, może liczyć na pomoc pozostałych owadów, które same posiadając niewiele są skłonne dzielić się choć częścią dobytku. Mam wrażenie, że spektakle „Matylda" w wykonaniu Teatru „Bałałajka" oraz „Na tronie" Teatru „No i... kropka" ze Szkoły Podstawowej nr 1w Zielonej Górze, poruszają podobne kwestie. Jedyną różnicą jest to, że w „Matyldzie" nie zmienia się główny bohater, a ma to miejsce w „Na tronie". Przedstawienie to opisuje historię ludzi, którzy w obawie przed nieszczęściami, nie chcą zająć miejsca przeznaczonego dla króla. Kiedy znajduje się osoba na tyle odważna by wykonać ten krok, okazuje się zupełnie niezdolna do sprawowania władzy. W efekcie na miejsce to wstępują kolejno następcy, z których żaden nie nadaje się do piastowania tego urzędu.

We wszystkich spektaklach młodzi aktorzy popisali się dobrą pamięcią. Tekstu do zapamiętania było sporo, a często nie towarzyszyła im muzyka. Jedyna rzeczą, na która zwróciłabym uwagę, to zbyt ciche wypowiadanie tekstów w niektórych realizacjach, (rzecz, nad którą młodzież na pewno będzie jeszcze pracować).

Ze świata żądnych władzy „zarozumialców" przenieśliśmy się do krainy wykreowanej w spektaklu „Alarm" przez Paulinę Solską. W mieście, w którym rozgrywa się jego akcja, ogłoszono alarm. W pobliskiej rzece spotkano wieloryba. W całym mieście wprowadzany jest zakaz kąpieli, a ów ssak urasta do rangi olbrzymiego potwora zdolnego pochłonąć całe miasteczko z mieszkańcami włącznie. Aktorzy, przykryci niebieskim materiałem, ze strachem wychylają się z umownej rzeki i obserwują zbliżające się zagrożenie. Przypomniało mi to trochę „Flying Fish" – dyplomowy spektakl studentów Teatru Tańca w Bytomiu. Łączy ich podobny pomysł na poprowadzenie wątku morskiego oraz sposób odegrania zwierząt wodnych. Mieszkańcy głębin pojawiają się też w przedstawieniu ,,Czapla, ryby i rak" w wykonaniu Teatru „Teatralni" z Zespołu Edukacyjnego nr 1. Dzieci odgrywały w nim wymienione powyżej zwierzęta i synchronicznie wychylały się obserwując sytuację powyżej poziomu wody. Warto tutaj zwrócić uwagę na to jak trudnym zadaniem aktorskim jest tworzenie takich bohaterów. W każdym ze spektakli odgrywano postacie nie pojawiające się zbyt często w teatrach. Dzieci nie mogły więc wzorować się na podobnych projektach, ale musiały samodzielnie tworzyć tych bohaterów.

W kolejnym spektaklu przenieśliśmy się do mieszkań zajmowanych przez znudzonych i nieobecnych mentalnie rodziców oraz ich zaniedbanych emocjonalnie dzieci. ,,Jaś i Małgosia, czyli gliniane serca" to spektakl-przypowieść. W wyniku pomyłki anioł zsyła na ziemię dwa gliniane serca, które zostają oddane pod opiekę istotom, które dzięki tej pomyłce się narodziły. Rodzice szybko tracą nimi zainteresowanie i posyłają do kolejnych placówek edukacyjnych. Jest to jeden z moich ulubionych spektakli tego dnia – poruszyło mnie przedstawienie wrażliwości, która zostaje brutalnie zniszczona przez otoczenie, jak również fakt, że wrażliwcy nie są w stanie uchronić się przed tą niesprawiedliwością.

Podobna tematyka pojawia się w inscenizacji ,,Ojcze nasz" w opracowaniu Alicji Niewiadomskiej. Opowiada tę samą historię – zmienia się tylko wiek bohaterów i niektóre detale. Dziewczyna (Zofia Ścigaj) wychowuje się w domu z matką (Julia Jaskowiak), która wciąż demonizuje męża w oczach córki. Kiedy poznajemy bohaterkę, ma ona osiem lat i od tej pory towarzyszymy jej aż do okresu późnej nastoletniości. Obserwujemy do czego młodą osobę mogą prowadzić niesprzyjające warunki życiowe, podczas gdy nie ma ona siły wyrwać się ze środowiska, w którym dorastała. Zofia Ścigaj przechodzi na scenie kolejne stadia rozwoju młodej kobiety. Jest w tym na tyle sugestywna, że pomimo obecności dużej ilości dzieci – na widowni zapada cisza. Prezentowana historia jest dość szablonowa, ale wszyscy przeżywamy tragedię bohaterki, bo nie sposób się od niej zdystansować - nie bez powodu spektakl ten zamykał cały przegląd.

To nie jedyne wcielenie Zofii Ścigaj tego dnia. Jest ona również reżyserką spektaklu „Ferdydurke" opartego na dziele Witolda Gombrowicza. Historię Józia, Miętusa, Syfona oraz Gałkiewicza, zna prawie każdy licealista, odniosę się więc do gry aktorów. Niemal każdy z nich wykazał się naprawdę dobrą (jak na młodą osobę) dykcją, szczególnie chłopak grający Syfona - Tomasz Kozłowski - zwrócił moją uwagę. Mówił głośno, wyraźnie i zrozumiale co często sprawia problem początkującym. To interesujące, że książka tak niełatwa w odbiorze została wybrana przez młodą reżyserkę. Jej potencjał może w przyszłości naprawdę interesująco się rozwinąć.

Najmłodsze pokolenie aktorów zaprezentowało przedstawienie ,,Dorośli coś strasznego" Teatru „Energoten" Zespołu Edukacyjnego nr 10 w aranżacji Daria Wodrowskiej. Była to opowieść nie tyle o wykluczeniu z towarzystwa dzieci osób, które osiągnęły pewien wiek, ale raczej tych, które zaniedbały w sobie wewnętrzne dziecko. Mali aktorzy naprawdę wczuli się w odgrywane role. Zwróciłabym tylko uwagę na zbyt głośne krzyki na scenie, które to (jak podejrzewam) nie były pomysłem dzieci, a reżyserki. Nie można mieć jej tego za złe, ponieważ spektakl był ciekawy i ów mankament można pominąć. Mimo to myślę, że na odbiór „Dorosłych..." lepiej wpłynęłoby uniknięcie tego sposobu podawania tekstu.

Przegląd „Teatr dostępny" trwał ponad pięć godzin. Za oknem było deszczowo i jesiennie, mimo, że festiwal odbywał się w czerwcu. W pobliskim towarzystwie deszczu i skąpanego w nim miasta, zaprezentowano utwory trwające po kilkanaście minut. Pomiędzy nimi widzowie mieli szansę na chwilową przerwę i przemyślenie tego co zobaczyli. Warto zapamiętać nazwiska osób występujących w teatrach amatorskich i młodzieżowych. Nie wiadomo czy za kilka lub kilkadziesiąt lat nie będziemy ich oglądać jako aktorów profesjonalnych na polskich scenach czy w kinowych salach?

Twórcy:
1. Teatr Bałałajka - Spektakl ,,Matylda", Instruktor: Patrycja Sowińska, reżyseria, opracowanie muzyczne i plastyczne: Patrycja Sowińska, scenariusz: Patrycja Sowińska (na podstawie tekstu Agnieszki Łaby), Akompaniament: Szymon Rogoziński, Obsada: Klaudia Bednarska, Blanka Fijałkowska, Jagoda Jadłoś, Jakub Jabłoński, Szymon Rogoziński, Michał Staniszewski.

2. Teatr Kostka - Zespół Szkół Katolickich - Spektakl ,,Alarm", Instruktor: Paulina Solska, reżyseria, opracowanie muzyczne i plastyczne: Paulina Solska, scenariusz: Paulina Solska (na podstawie utworu ,,Wieloryb" Jana Brzechwy), Obsada: Hanna Król, Dominika Graczyk, Aniela Kamińska, Nadia Stemplewska, Antonina Stachowska, Maria Trojanowska, Aleksandra Stodolna, Maja Kokoszka, Józef Pogorzelski.

3. Teatr Teatralni - Zespół Edukacyjny nr 1 - Spektakl ,,Czapla, ryby i rak" Instruktor: Monika Chojnacka, reżyseria, opracowanie muzyczne: Monika Chojnacka, opracowanie plastyczne: grupa z instruktorem, scenariusz: Monika Chojnacka (na podstawie bajki Ignacego Krasickiego ,,Czapla, ryby i rak"), Obsada: Dorota Dąbrowska, Antonina Kostyra, Marcel Ksenczyn, Łucja Kukulska, Kalina Lewandowska, Amelia Madej, Maja Madej, Zoja Mikołajczyk, Natasza Mikołajczyk, Hanna Uchman.

4. Teatr tu i tam - Szkoła Podstawowa nr 1 - Spektakl ,,Jaś i Małgosia, czyli gliniane serca" Instruktor: Renata Trzaskowska, reżyseria, opracowanie muzyczne i plastyczne: Renata Trzaskowska, scenariusz: Renata Trzaskowska (w oparciu o sztukę Janusza Toczka) , Obsada: Nel Białowąs, Kacper Borowski, Lena Daiksler, Dominik Dembiecki, Alicja Dudlej, Irena Dymaczewska - Winkler, Zuzanna Gandecka, Zuzanna Kaniecka, Jakub Osiński, Leon Siatecki, Julia Słowińska, Aleksandra Śnieżko, Michał Walkowski, Amelia Zając.

5. Teatr no i... kropka - Szkoła Podstawowa nr 1 - Spektakl ,,Na tronie" Instruktor: Renata Trzaskowska, reżyseria, opracowanie muzyczne i plastyczne: Renata Trzaskowska, Scenariusz: Renata Trzaskowska (na podstawie tekstu Małgorzaty Szyszki ,,Gdzie jest król"), Obsada: Lena Bożęcka, Gabriel Busse, Alicja Cieszadlik, Nina Dydyna, Zuzanna Iglewska, Mikołaj Kaniecki, Zuzanna Łuczak, Maja Mocek, Jakub Potoczny, Nikola Rytelewska, Julia Stachowska, Kornelia Stefaniuk, Hanna Woźniak.

6. Uczniowski teatr awangardowy ,,Synergia" - I Liceum Ogólnokształcące im. Edwarda Dembowskiego w Zielonej Górze - Spektakl ,,Ferdydurke" Instruktor: Anna Kurp, reżyseria, muzyka: Zosia Ścigaj, Scenariusz : Zosia Ścigaj (na podstawie powieści Witolda Gombrowicza), Światła : Joachim Tychanycz, Obsada: Herbert Filmanowicz – Józio, Michał Kasperski – Miętus, Tomasz Kozłowski – Syfon Nikodem Kozłowski – Gałkiewicz, Dominika Tańska – nauczycielka, Oliwia Macioszek, Anna Nosewicz - banda Miętusa, Joanna Łukaszenko, Zosia Ścigaj - banda Syfona.
7. Teatr Energoten - Zespół Edukacyjny nr 10 - Spektakl ,,Dorośli coś strasznego" Instruktor: Daria Wodrowska, reżyseria, opracowanie muzyczne i plastyczne: Daria Wodrowska, Scenariusz: Dorota Rachmil – Wilczyńska, Obsada: Julia Kaczmarek, Iwona Kiereś, Malwina Kosowicz, Oskar Kudlowski, Szymon Kozłowski, Dominik Marchewka, Zuzanna Majewska, Pola Marks, Kornelia Mazur, Hanna Puzio, Piotr Ratowicz, Lidia Wodniczak, Alicja Turecka.

8. Teatr Grymas - Młodzieżowe Centrum Kultury i Edukacji ,,Dom Harcerza" - Spektakl ,,Ojcze nasz", Instruktor: Alicja Niewiadomska, reżyseria, opracowanie muzyczne i plastyczne: Alicja Niewiadomska , Scenariusz: Alicja Niewiadomska (na podstawie tekstu Marty Dzido ,,Matrioszka" , Obsada: Zosia Ścigaj – dziewczyna, Mateusz Kamiński – chłopak Karolina Maruda – człowiek znikąd – terapeuta, Julia Jaskowiak – matka, Aleksandra Wiśniewska - ojciec, myśli, Natasza Tyliszczak – myśli, Weronika Kwiatkowska – myśli.