El Klato

Spektakl Klaty zaczyna się granym we foyer wrestiingowym pojedynkiem Prochrysta i Antychrysta. Co ma znaczyć? Udawaną walkę i udawany spór o to, czy jest Bóg? Potem już na Dużej Scenie dochodzi do starcia idei bardziej skomplikowanych. Z jednej strony mamy bogacza i kolekcjonera Havemeyera (Roman Gancarczyk) reprezentującego ludzkość znudzoną historią. Z drugiej proroka, milionera i hochsztaplera Davida Yetmeyera (Krzysztof Globisz), który - odwrotnie - chce zbić kapitał na pragnieniu podtrzymania historii, przepchnięcia jej w teraźniejszość.

Yetmeyer organizuje metafizyczny balet, czyli Dansing Przedśmiertny, wymyślony przez Lucyfera taniec niejakiego Podrygałowa (Juliusz Chrząstowski). Pantomimiczne odtworzenie w cervantesowskiej oberży Posada de la Sangre obrazu El Greca - przedstawiającego pogrzeb będący de facto wniebowzięciem świętego rycerza - ma otworzyć ludzkość na metafizykę, pomóc stworzyć nową religię. Ofiarą złożoną na ołtarzu będzie sam Havemeyer. Pod warunkiem że uwierzy w Boga, w którego nie chce wierzyć...

Fundamentem nowego kultu ma więc być dobre okrucieństwo albo okrutne dobrodziejstwo, uchwycenie w jednym akcie założycielskim wszystkich objawień, przeczuć i szaleństw ludzkości. Klata z pasją pokazuje narodziny popkulturowej schizmy, tka aluzje do naszych XX-wiecznych ułud, w których religia jest bliższa sztuce: można ją sobie kupić, żeby doświadczyć i zrozumieć. Podejmując ten temat, nie idzie na skróty. Tworzy widowisko niełatwe w odbiorze, zakodowane paroma odległymi od siebie szyframi, unikające łatwego śmiechu.

Dialogi bohaterów zdają się pączkować z żywych scenicznych obrazów, w których dzieła El Greca - "Portret kardynała", "Widok Toledo", "Pogrzeb hrabiego Orgaza" - zostają zmiksowane z pop-kulturowymi cytatami, parodystyczną choreografią do muzyki Nicka Cave\'a i "Święta wiosny" Prokofiewa. Reżyser ani nie drwi z trudnego, połamanego rytmicznie języka Jaworskiego, ani go nie uprzystępnia. Znów - jak to u niego - mamy przed sobą śmierć osłodzoną za pomocą sztuki, oglądamy ludzkość w zgrozie i rozpaczy czekającą na "nową erę": zagładę lub zbawienie. Klata powtarza za bohaterami Jaworskiego, że "jedynym środkiem, który zdoła pojednać ludzi z ich epoką, jest zastosowanie fikcji do celów praktycznych, bo fikcje są bardziej wytrzymałe jako podwaliny życia od wszelkich faktów rzeczywistych". Ale chyba ani przez moment w to nie wierzy. Ze złością i rozpaczą pokazuje skutki takiej wiary, wypacykowaną sztukę zaprzęgniętą do pracy w manufakturze metafizyki. Ostatniej sceny przedstawienia - granej w mroku świec, tnącej po oczach bielą kryz postaci z El Greca - nie powstydziłby się Jerzy Jarocki.