Filozofowie cienia i światła

Obydwa przedstawienia, choć zrealizowane w różnych technikach, łączyło to, że ich twórcy zapragnęli się z nami podzielić refleksjami na temat światła i ciemności. Zamiast starać się stworzyć coś atrakcyjnego, zaskakującego, dowcipnego, strasznego, czarodziejskiego (i tak dalej), skupili się na owych refleksjach. Ani ciekawych, ani zdolnych uruchomić wyobraźnię, za to pretensjonalnych i niezbyt przystających do tego, co działo się na scenie. 

Teatro Controluce d\'Ombre pokazał "Naufragi", czyli "Zatonięcia" . Każdy z trzech obrazów poprzedzony był słowami recytowanymi natchnionym męskim głosem. Po włosku, bez tłumaczenia. Rozdano co prawda kartki z tekstem po polsku, ale kto czyta w ciemnościach? Dopiero po spektaklu można było się zorientować, że mówiono o ciemności ("doszło do mojej świadomości, że bez światła nie ma nawet ciemności"), świetle ("Więc wyodrębniam, odcinam, rozdzielam"). I jeszcze innych, niezbyt jasnych, za to niezwykle poetycko ujętych sprawach. Spektakl natomiast nijak się do owych rozważań nie odnosił - na niewielkim, białym, czasem kolorowym ekranie poruszały się czarne sylwetki. Okręty, ludzie, syreny, morskie potwory. Przypominające modne w XIX w. wycinane z czarnego papieru portrety i scenki rodzajowe - pasowało to do muzyki Roberta Schumanna rozbrzmiewającej w spektaklu. Ale zabrakło dramaturgii - okręty tonęły, ludzkie figurki powoli opadały na dno, pożerały je potwory i to wszystko. Niewielkie urozmaicenie wprowadziła zmiana skali: topielcy stawali się coraz więksi, aż figurki zastąpione zostały przez ich animatorów. Ale o co w tym tonięciu chodziło? Dlaczego spektakl trwał godzinę, skoro pomysłowości ich autorom wystarczyło na kwadrans? 

Podczas oglądania "17 sentencji o świetle" zatęskniłam za "Zatonięciami". Tam przynajmniej można było podziwiać umiejętności animacyjne (co prawda ten podziw szybko zatonął w nudzie). Norbert Götz, jedyny aktor Theater der Schatten, podzielił się z nami swoimi 17 przemyśleniami na temat światła - i zilustrował je po kolei. Wyszedł przed ekran, usiadł w pozycji medytacyjnej i posługując się różnymi przedmiotami oraz źródłami światła, wyczarowywał w ciemnościach świetlne obrazy. Czary były dosyć marne, podobnie jak przemyślenia, dla ukrycia wątłej treści ubrane w formę pseudohaiku. Dowiedzieliśmy się np., że kolor ma coś wspólnego ze światłem (artysta przesłaniał wówczas reflektor kolorowymi przesłonami), że słońce daje światło (trzymał w ręku świecącą kulę), że mamy świece (tu na ekranie pojawił się obraz tańczących płomieni świec) i żarówki (artysta zataczał koła żarówką na sznurku). Każdej z sekwencji świetlnych towarzyszyła muzyka, a większość ruchomych obrazów (wirujące smugi, plamy, kropki) żywo przypominała komputerowe efekty Windows Media Player czy wygaszacze ekranu. Tyle że mniej precyzyjne, bo tworzone ręcznie, metodą puszczania zajączków, bardziej zaawansowaną niż domowa. Czasami obraz nie zgadzał się z sentencją - słyszeliśmy, że światło składa się z najmniejszych drobin, a na ekranie przelewały się spore plamy. Z 17 sentencji-obrazów tylko jeden był dowcipny i rzeczywiście czarodziejski: dwie żwawo tańczące człekokształtne plamy światła. 

Po spektaklach wystawiających niezbyt dobre świadectwo teatrowi cienia można było na szczęście w kawiarni Groteski obejrzeć niedużą, ale ciekawą wystawę tradycyjnych dalekowschodnich lalek cieniowych. Piękne, precyzyjnie wycięte figurki ludzi i demonów zapowiadały znacznie lepszy teatr niż ten, który wystąpił na żywo. 

Festiwal Cieni w teatrze Groteska, 8-10 maja 2009