Ismena, siostra Antygony

Zrealizowany przed dwoma laty przez Enrica Bagnoli spektakl jest opowieścią o losach Ismeny, siostry Antygony. W tragedii Sofoklesa Ismena nie chciała pomóc Antygonie w pogrzebaniu brata Polinejkesea, poległego w bratobójczej wojnie Siedmiu przeciw Tebom, bo jako bardziej łagodna i pokorna z sióstr była posłuszna rozkazom króla Kreona.

Ismena jest także bohaterką poematu współczesnego greckiego poety Yannisa Ritsosa. Twórców spektaklu zachwyciły jego poezje poświęcone postaciom kobiet i mężczyzn w mitologii greckiej. Ritsos wyprowadził je ze świata mitów i umieścił we współczesności. Przedstawił w swojej poezji konflikt między powinnościami wobec społeczeństwa a pragnieniami ludzi, upływ czasu, samotność, starość, śmierć.

Twórcy spektaklu wybrali spośród jego bohaterów postać Ismeny, osobę delikatną i łagodną, a zarazem słabą i pasywną, która nie weszła do literatury w tak silny, jednoznaczny sposób jak jej zbuntowana siostra Antygona. Nie jest też tak mocno obecna w kulturze światowej jak Elektra czy Medea. Uczestniczy w wielkim dramacie swojej rodziny, ale tak naprawdę stoi obok, nie prosiła nikogo o to miejsce. Nie umiera też, jak przystoi tragicznej bohaterce mitologii, w gwałtowny, okrutny sposób, zyskując w zamian nieśmiertelność. Nie chce przyjąć narzuconego jej losu, wybiera życie na własną, osobistą miarę - skromne, ciche, codzienne. Też jest buntowniczką, ale w samotności, w ukryciu, nie na oczach ludzi i historii. Twórcy spektaklu, wśród nich także kompozytor Georges Aperghis, który poemat przełożył na "operę na jeden głos", pokazali postać bliską współczesności, broniącą się przed agresją i przemocą świata, a jednocześnie próbującą ocalić własne pragnienia i zasady.

Belgijska grupa Khroma to dwie osoby, reżyser Enrico Bagnoli i aktorka Marianne Pousseur. Przyjęli nazwę Khroma, która w języku greckim znaczy "kolor". Jako motto przyjęli słowa postimpresjonisty Paula Cézanne\'a: "Kolor to miejsce, w którym nasz umysł łączy się z wszechświatem". Monodram "Ismene" jest właśnie połączeniem pięknych wizualnie obrazów, światła, muzyki, ruchu, tekstu, mówionego i śpiewanego przez Pousseur, zmysłowej scenografii skomponowanej z ciała aktorki, wody, ognia, ziemi, powietrza.

Poznajemy Ismene najpierw w pięknym antycznym ogrodzie w domu rodzinnym, u boku kochających rodziców - Jokasty i Edypa. Widzimy ją, jak dorasta, jak rodzi się jej miłość, a zarazem widzimy toczącą się obok wojnę, rewolucję, tragiczną śmierć bliskich. Monolog Ismene to powrót kobiety u kresu życia do czasów dzieciństwa, zanurzenie się w przeszłości, liryczna medytacja nad tragizmem złamanej egzystencji. Przywiązana do piękna złożonej z drobiazgów codzienności Ismene znajduje się w wyraźnej opozycji wobec społecznego i religijnego absolutyzmu Antygony, ale za sprawą twórców staje się postacią uniwersalną, równie ważną jak Antygona.

Enrico Bagnoli otrzymał w ubiegłym roku za ten spektakl frankofońską Nagrodę Krytyki Teatru i Tańca, "Ismene" uznana została też przez flamandzki Theatermaggaziene za jeden z najlepszych 12 spektakli sezonu.

** La Compagnie Khroma (Belgia): "Ismene" według poematu Yannisa Ritsosa, reż. Enrico Bagnoli, muzyka: Georges Aperghis, w roli głównej: Marianne Pousseur; spektakle - śr., czw. Godz. 19 na Scenie na Świebodzkim, pl. Orląt Lwowskich 20c, bilety 50 zł.