Jadwiga Andrzejewska (1915 - 1977)

Od najmłodszych lat statystowała w rolach dziecięcych w teatrach łódzkich; np. w Teatrze Miejskim w grudniu 1923 i styczniu 1924 grała w "Nauczycielce" (podczas występów Ireny Solskiej), a w kwietniu 1926 występowała w " Niebieskim ptaku"; w Teatrze Popularnym od września 1926 grała rolę Mieszka ("Dwie moce"). Po ukończeniu szkoły powszechnej, pracowała jako ekspedientka w firmie "Leon Tyber - materiały piśmienne". Tańczyła też jako girlsa w łódzkim kabarecie Jar. Zaangażowana przez Karola Adwentowicza, 15 listopada 1932 zadebiutowała w Teatrze Kameralnym w Warszawie w roli Manueli ("Dziewczęta w mundurkach", w reż. Zofii Modrzewskiej), zyskując od razu pełną aprobatę krytyki.

Po tym sukcesie pozostała w Warszawie. W styczniu 1933 występowała w kabarecie Nowy Momus; w tymże roku grała w T. Narodowym: Pistola ("Kean, czyli Geniusz i szaleństwo", od lutego), Consuellę ("Ten, którego biją po twarzy", od marca) i Blendę ("Testament jaśnie pana", od września). Rolę w " Dziewczętach w mundurkach" powtórzyła w T. Miejskim w Łodzi (prem. w czerwcu 1933). Jesienią 1933 grała w warsz. T. Letnim Woźniakównę ("Szkoła geniuszów") i Marię ("Pieniądz nie jest wszystkim"), a od marca 1934 w T. Polskim Sonię ("Zbrodnia i kara", w reż. L. Schillera). W sez. 1933/34 występowała też w kabarecie Cyganeria.

W następnych latach nie była związana na stałe z żadną sceną. Występowała przede wszystkim w filmach oraz w t. rewiowych i kabaretach.

Zadebiutowała w 1933 jako kwiaciarka w "Dziejach grzechu", później grała m.in. Hannę w "Wyroku życia" (też wersja francuska), Adę ("Ada, to nie wypada"), Frankę ("Dziewczęta z Nowolipek"), Stasię ("Moi rodzice rozwodzą się").

Występowała w warszawskich kabaretach: Stara Banda (kwiecień, maj 1935), Cyrulik Warszawski (sierpień-grudzień 1935, luty 1936), Teatr 13 Rzędów (grudzień 1936-styczeń 1937), ponownie w Cyruliku Warszawskim (czerwiec-grudzień 1938) oraz w Ali Babie, gdzie brała udział w ostatniej premierze tego teatru "Pakty i fakty" (2 września 1939). Z zespołami rewiowymi odwiedziła m.in. Częstochowę (1937, 1939), a także Rzeszów i Stanisławów (kwiecień 1939 z zespołem pn. "Pięcioraczki warszawskie"). W teatrach dramatycznych występowała w okresie 1935-39 sporadycznie: w czerwcu 1935 w Teatrze Bagatela w Łodzi (filia Teatru Miejskiego), od stycznia 1936 w roli Katarzyny Wagner ("Matura") w Teatrze Kameralnym w Warszawie, od kwietnia 1937 gościnnie w tytułowej roli w "Pannie Maliczewskiej" w Teatrze Polskim w Łodzi.

Jesienią 1937 zagrała Pannę Maliczewską w warszawskim Teatrze Ateneum. Rola ta przywracała aktorkę scenie dramatycznej, pozwalając wyzwolić się z estradowych nawyków.

Z rolą tą gościła w czerwcu 1939 m.in. w Częstochowie. Poza tym przed wojną zagrała jeszcze jedną rolę dramatyczną - Helenę ("Żabusia") w Teatrze Kameralnym w Warszawie (premiera marzec 1938). Współpracowała też z teatrem radiowym.

Po wybuchu II wojny światowej znalazła się we Lwowie; grała tu w Teatrze Miniatur pod kierunkiem Konrada Toma, z którym objeżdżała szereg miast ZSRR; w zespole tym była do jesieni 1941, po wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej także na terenach Azji Środkowej, m. in. w Kermine, gdzie grała w radzieckim filmie "Dzielnica nr 14". Od listopada 1941 była w zespole Czołówki Teatr przy Armii Pol. w ZSRR pod kier. Kazimierza Krukowskiego; występowała też w Czołówce Teatru Refrena (Feliksa Konarskiego). W marcu 1942 wyruszyła z Armią Polską pod dowództwem gen. Władysława Andersa do Persji, gdzie występowała w teatrze rewiowym Konarskiego); od połowy 1942 była w zespole Teatru Polowego 2 Korpusu Kazimierza Krukowskiego, następnie w zespole Teatru Dramatycznego Armii Polskiej na Wschodzie, który przekształcił się w Teatr Dramatyczny 2 Korpusu; z teatrami tymi przebyła cały szlak bojowy 2 Korpusu Polskiego od Persji, przez Syrię, Palestynę, Egipt, do Włoch. W drugiej połowie 1944 i w początkach 1945 współpracowała jako aktorka z półamatorskim Polskim Teatrze Szkolnym w Jerozolimie; występowała z nim też m.in. w Tel-Awiwie, Nazarecie, Haifie (grata: Helenę -" Pan Jowialski", Alinę - "Balladyna").

W 1945 wystąpiła w polskim filmie" Wielka droga" ("Droga powrotna") nakręconym we Włoszech. W 1945-46 w Teatrze Dramatycznym 2 Korpusu grała np. Anielę ("Śluby panieńskie"), Beatrycze ("Wiele hałasu o nic"). W 1946 z zespołem tego teatru przybyła do Anglii, gdzie występowała nadal. W początkach 1947 grała jeszcze w objazdowym teatrze rewiowym. Kazimierza Krukowskiego; w tymże roku wróciła do Polski.

Od sezonu 1947/48 występowała w Łodzi w Teatrze Syrena, z którym na sezon 1948/49 od grudnia 1948 przeniosła się do Warszawy. Następnie powróciła na stałe do Łodzi. Od września 1949 do końca lutego 1951 była aktorką Teatru Powszechnego i grała m.in. Fanchette ("Niemcy"), Anielę ("Wielki człowiek do małych interesów"); od marca 1951 do końca sierpnia 1952 występowała w Teatrze Małym, m.in. jako Justysia ("Mąż i żona"), w sezonie 1952/53 i 1953/54 w Teatrze im. Jaracza, 1954/55-1957/58 w zespole Estrady Satyrycznej (inna nazwa: Teatr Satyryków), a od 1958 do końca sezonu 1965/66 w Teatrze 7 15 (w ostatnim sezonie była to scena Teatru im. Jaracza). Grała w tym czasie gł. role komediowe, występowała w komediach muzycznych i programach rewiowych; za jeden z najbardziej wzruszających uznano jej monolog pt. "Kwiaciarka z Picadilly" w widowisku "Z innej beczki" (1957); z ważnych ról grała: Ksantypę ("Obrona Ksantypy") i Panią Perichon ("Podróż pana Perichona") - obie w 1961, a także: Katarzynę ("Romans z wodewilu", 1962), Aurorę ("Pani prezesowa", 1964), Julię Villier ("Kłamczucha", 1965). Od sezonu 1966/67 do końca życia była aktorką Teatru Powszechnego i na tej scenie odnosiła po wojnie największe sukcesy w rolach: Validy Vrany ("Baba-dziwo", 1968), Matki Pana Młodego ("Rzecz listopadowa", 1968), Dozorczyni ("Boso, ale w ostrogach", 1969), Kate Keller ("Wszyscy moi synowie", 1970), Babci ("Kotka na rozpalonym, blaszanym dachu", 1972), Matki Courage ("Matka Courage i jej dzieci", 1973), Dulskiej ("Moralność pani Dulskiej", 1975).

Była najpopularniejszą aktorką łódzką, ulubienicą tego miasta. Charakteryzowała ją "drobna sylwetka i jedyny w swoim rodzaju rzewno-dziewczęcy wyraz twarzy, który zachowała do końca życia" (Władysław Orłowski) oraz "melancholijny uśmiech mądrego dziecka" (Kazimierz Krukowski). "Obdarzona delikatną, liryczną urodą, nie chciała nigdy być tylko pierwszą naiwną lub uciskaną pięknością. Sama określała swoje emploi jako "typ sceniczny dziewczęco-liryczny, ale już na podkładzie tragicznym.

Talent i wrodzona inteligencja sprawiły, że osiągnęła w filmie i teatrze wybitną pozycję, choć nie uczyła się nigdy w żadnej szkole aktorskiej. Jak napisała Stefania Grodzieńska "należała do aktorów, którzy rodzą się z wszystkimi umiejętnościami, z techniką, gestem i z gotową indywidualnością". Po wojnie grała jedynie niewielkie role w kilkunastu filmach polskich. Występowała też w filmach telewizyjnych i w Teatrze Telewizji. 1934 w Łodzi wyszła książka o Andrzejewskiej, pióra Zofii Dromlewiczowej pt." Dziecko filmu," pozbawiona jednak danych biograficznych.

Była najmłodszą, z jedenaściorga dzieci, córką Józefa Andrzejewskiego i Katarzyny z Ludwickich, pracowników łódzkiego Teatru Miejskiego (ojciec był maszynistą teatralnym).

Pochowana na Cmentarzu Komunalnym na Dołach w Łodzi. Jest patronką jednej z łódzkich ulic, 16 października 1998 roku na ulicy Piotrkowskiej w Łodzi odsłonięto jej gwiazdę w Alei Gwiazd.

Nagrody i odznaczenia:

1951 - Srebrny Krzyż Zasługi
1956 - Złoty Krzyż Zasługi
1964 - Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
1865 - Łódź - Nagroda PMRN
1966 - Odznaka 1000-lecia
1970 - Łódź - Nagroda PRMN
1973 - Nagroda Ministra Kultury i Sztuki II stopnia w dziedzinie teatru za całokształt twórczości aktorskiej
1974 - Kalisz - XIV KST - II nagroda za rolę tytułową w przedstawieniu " Matka Courage" Bertolta Brechta w Teatrze Powszechnym w Łodzi
1974 - Łódź - Srebrny Pierścień za rolę tytułową w przedstawieniu "Matka Courage" Bertolta Brechta w Teatrze Telewizji

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego, E-teatr, FilmPolski