Jerzy Jarocki (1929 - 2012)

Reżyser teatralny i telewizyjny, dramaturg, tłumacz, scenarzysta, pedagog.

Urodził się 11 maja 1929 roku. Zmarł 10 października 2012 roku w Warszawie.

Uczył się aktorstwa w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej im. Ludwika Solskiego w Krakowie. Reżyserii uczył się w Moskiewskiej Akademii Teatralnej (Rosyjski Uniwersytet Sztuki Teatralnej – GITIS) pod kierunkiem Nikołaja Gorczakowa – współpracownika Konstantego Stanisławskiego.

Jako aktor, debiutował w spektaklu dyplomowym w PWST rolą Księżyka w „Apelacji Villona" Kazimierza Barnasia w lipcu 1952, a jako reżyser, w Teatrze Śląskim im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach w „Balu manekinów" Bruna Jasieńskiego 21 lipca 1957.

W początkowym okresie pracy reżyserskiej związany był z teatrem w Katowicach. W latach 1957–1963 wyreżyserował tam m. in. spektakle: „Miłość i gniew" Johna Osborne'a (16 listopada 1957), „Nie igra się z miłością" Alfreda de Musset (6 marca 1958), „Policja" Sławomira Mrożka (6 września 1958), „Nasze kochane dziatki" Nicola Manzari (18 października 1958), „Wieża samotności" Roberta Ardrey'a (10 października 1959), „Widok z mostu" Arthura Millera (19 marca 1960), „Po długim dniu zapada noc" Eugene O'Neill'a (19 lutego 1961), „Śmierć Gubernatora" Leona Kruczkowskiego (27maja 1961), „Frank V" Friedricha Dürrenmatta (29 czerwca 1962) i „Łaźnia" Włodzimierza Majakowskiego (31 października 1963).

Ostatni raz w Teatrze Śląskim zaprezentował swoje „Tango" Sławomira Mrożka z Teatru Narodowego w ramach katowickich Interpretacji (3 kwietnia 2011). A jego ostatnia premiera na Śląsku, to „Król Ubu" Krzysztofa Pendereckiego wystawionego przez Waldemara Zawodzińskiego w Operze Śląskiej (premiera 3 kwietnia 2016) do którego Jerzy Jarocki napisał libretto.

6 kwietnia 1960 w Studenckim Teatrze Gliwice przy Politechnice Śląskiej odbyła się światowa prapremiera „Ślubu" Witolda Gombrowicza w reżyserii Jerzego Jarockiego i w scenografii Krystyny Zachwatowicz. Mimo, iż spektakl został wyprodukowany w pozainstytucjonalnym zespole, stał się od razu wydarzeniem teatralnym w skali kraju i zapewne również dlatego po pięciu przedstawieniach cenzura zakazała dalszych wystawień. „Ślub" został uznany przez krytyków za najciekawszy spektakl w teatrze studenckim w 1960. Po zamknięciu, inscenizacja została przeniesiona i wznowiona w Paryżu.

W inscenizacjach Jarockiego dominuje literatura współczesna - Eugene O'Neill, Arthur Miller, Sławomir Mrożek, Friedrich Dürrenmatt, Włodzimierz Majakowski. Do ulubionych autorów Jarockiego należą: Stanisław Ignacy Witkiewicz, Witold Gombrowicz oraz Tadeusz Różewicz. Inscenizacja „Matki" Witkacego z Ewą Lassek w roli głównej, zrealizowana dla Teatru Telewizji w 1976 roku, powszechnie uznana została za kanoniczną. Podobną opinią cieszy się "Życie jest snem" Calderona de la Barca (Stary Teatr, 1983), "Ślub" Gombrowicza ze Starego Teatru (1991) z wybitną rolą Jerzego Radziwiłowicza oraz "Pułapka" z Teatru Polskiego we Wrocławiu (1992). Jarocki wyreżyserował prapremiery większości dramatów Tadeusza Różewicza: "Wyszedł z domu", "Moja Córeczka", "Stara kobieta wysiaduje", "Na czworakach".

Lata dziewięćdziesiąte były dla reżysera okresem szczególnym - właśnie wtedy powstały uznane inscenizacje "Płatonowa" Antoniego Czechowa, "Kasi z Heilbronnu" Heinricha von Kleista i "Wujaszka Wani" Czechowa w Teatrze Polskim we Wrocławiu, a także "Grzebania" według Witkiewicza oraz "Fausta" Johanna Wolfganga Goethego w Starym Teatrze w Krakowie.

Jarocki wyreżyserował także "Wujaszka Wanię" Antoniego Czechowa (Teatr Polski we Wrocławiu, 2000). Wkrótce ponownie sięgnął po najbardziej frapujących go autorów. Powrócił do "Szewców" Witkacego. Spektakl "Trzeci akt" przygotował najpierw ze studentami krakowskiej szkoły teatralnej (2002), a potem na scenie Starego Teatru (2002). W 2004 roku w Teatrze Narodowym w Warszawie wyreżyserował wybitny spektakl "Błądzenie" (wersja telewizyjna - 2008), swoistą summę dotyczącą zmagań z twórczością Witolda Gombrowicza, oparty na wielu tekstach autora "Ferdydurke", także m.in. na świadectwach z tomu "Gombrowicz w Europie".

Ostatnie prace reżyserskie Jarockiego to kolejne spektakle przygotowane na deskach Narodowego - "Kosmos" Gombrowicza (2005) i "Miłość na Krymie" Sławomira Mrożka (2007), "Tango" Mrożka (2009), "Sprawę" wg "Samuela Zborowskiego" Słowackiego (2011).

W ostatnich dniach przed śmiercią zakończył zdjęcia do telewizyjnej rejestracji "Tanga". W Teatrze Narodowym pracował nad autorskim przedstawieniem "Węzłowisko", którego premiera była przewidziana na wiosnę 2013 roku.

W teatrach dramatycznych jako reżyser, inscenizator, tłumacz, autor libretta i aktor zrealizował ponad 120 spektakli.

W Teatrze Telewizji rozpoczął od realizacji „Miłości i gniewu Johna Osborne'a (8 stycznia 1958), a w dziesięć lat później zrealizował jeden z najrzadziej inscenizowanych dramatów Williama Szekspira „Cymbelin" (12 lipca 1968).
Kolejne spektakle telewizyjne to m. in.: „Życie jest snem" Pedro Calderona de la Barki (11 stycznia 1988), „Non-stop-show" Tadeusza Różewicza (3 października 1991), „Ślub" Witolda Gombrowicza (7 grudnia 1992), „Kasia z Heilbronnu albo próba ognia" Heinricha von Kleista (13 grudnia 1995), „Płatonow - Akt pominięty" Antoniego Czechowa (10 września 1998), „Grzebanie" wg swojego scenariusza (19 września 1999), „Historia PRL według Mrożka" (13 grudnia 1999), „Kosmos" Witolda Gombrowicza (5 września 2006), „Błądzenie" Witolda Gombrowicza (12 maja 2008) i telewizyjna wersja „Tanga" (10 grudnia 2012).

Przedstawienia Jerzego Jarockiego charakteryzują się realizmem, dogłębną, matematyczną wręcz analizą teksu i wyjątkowo pieczołowitym jego odczytaniem. Jarocki wydobywa uniwersalny aspekt inscenizowanych przez siebie utworów, ściśle komponuje wszystkie elementy spektaklu począwszy od scenografii, kostiumów, po muzykę, skończywszy na aktorach, od których reżyser żąda całkowitego podporządkowania się swojej wizji.

Jarocki reżyserował także zagranicą, między innymi na deskach Schauspielhaus Zurych(ang.) (1972, 1973, 1984), Monachijskiego Kammerspiele(niem.) (1975), Teatrze im. Samuiła Cwillinga w Czelabińsku (1976), Belgradzkiego Dramsko Pozorište (ang.) (1979, 1981), Dramsko Centar w Nowym Sadzie (1982), Schauspielhaus Wuppertal(niem.) (1982), Teatrze w Niszu (1983), Staatstheater Nürnberg(niem.) (1984), Zvezdara Teater Belgrad(serb.) (1986)[7].

Za popularyzację polskiego teatru na świecie został wyróżniony Nagrodą Sekcji Krytyków Teatralnych PO ITI w 1984 roku.

Od 1966 roku Jerzy Jarocki był wykładowcą w krakowskiej PWST. Był autorytetem, wychowawcą i mentorem wielu polskich aktorów. Od 1991 był profesorem tej uczelni. W 1994 został przyjęty w poczet członków Polskiej Akademii Umiejętności.

Urna z jego prochami spoczęła w Alei Zasłużonych Cmentarza Rakowickiego w Krakowie

Jedna z najważniejszych postaci polskiego teatru.

Nagrody i odznaczenia:

1961 - Wrocław - II Wrocławski Festiwal Teatralny - nagroda za reżyserię przedstawienia "Głupiec i inni" Jerzego Broszkiewicza w Teatrze Śląskim im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach; przedstawienie uznano za najlepsze na festiwalu
1962 - Wrocław - III Wrocławski Festiwal Teatralny - nagroda za reżyserię przedstawienia "Śmierć gubernatora" Leona Kruczkowskiego w Teatrze Śląskim im.Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach; przedstawienie uznano za najlepsze na festiwalu
1964 - Katowice - FSRiR - nagroda I stopnia za reżyserię "Łaźni" Włodzimierza Majakowskiego w Teatrze Śląskim im.Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach
1965 - Złota Odznaka za pracę społeczną dla miasta Krakowa
1965 - Złota Odznaka za zasługi dla m. Krakowa
1966 - Wrocław - VII FPSW - nagroda za reżyserię przedstawień: "Wyszedł z domu" Tadeusza Różewicza i "Tango" Sławomira Mrożka w Starym Teatrze im.Heleny Modrzejewskiej w Krakowie
1966 - Złota Odznaka Klubu Miłośników Teatru
1966 - Nagroda im.Schillera - za osiągnięcia w reżyserii teatralnej ze szczególnym uwzględnieniem reżyserii polskich sztuk współczesnych w latach 1965-67
1968 - Warszawa - V Telewizyjny Festiwal Teatrów Dramatycznych - dyplom honorowy za reżyserię przedstawienia"Cymbelin" Williama Shakespeare'a w Starym Teatrze im.Heleny Modrzejewskiej w Krakowie
1968 - Złoty Krzyż Zasługi
1970 - Nagroda im.Boya Klubu Krytyki Teatralnej SDP "za wybitne osiągnięcia reżyserskie za szczególnym uwzględnieniem konsekwentnej i twórczej pracy nad polską dramaturgią współczesną"
1971 - Wrocław - XII FPSW - nagroda za reżyserię przedstawienia "Paternoster" Helmuta Kajzara w Teatrze Współczesnym im. Edmunda Wiercińskiego we Wrocławiu
1971 - Nagroda MKiS I stopnia za całokształt osiągnięć reżyserskich, szczególnie za reżyserię przedstawień: "Matka" Witkacego, "Wyszedł z domu" i "Moja córeczka" Tadeusza Różewicza w Starym Teatrze im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie
1972 - Wrocław - XIII FPSW - nagroda za reżyserię przedstawienia "Na czworakach" Tadeusza Różewicza w Teatrze Dramatycznym w Warszawie
1973 - Zasłużony Działacz Kultury
1974 - Wrocław - XV FPSW - nagroda I stopnia za realizację sceniczną polskich sztuk współczesnych, na tym festiwalu nagroda za "Ślub" Witolda Gombrowicza w Teatrze Dramatycznym w Warszawie
1974 - "Drożdże" - nagroda tygodnika "Polityka"
1974 - Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
1975 - Wrocław - XVI FPSW - nagroda I stopnia za adaptację i reżyserię przedstawienia "Rzeźnia" Sławomira Mrożka w Teatrze Dramatycznym w Warszawie
1975 - Nagroda Miasta Krakowa za całokształt twórczości reżyserskiej
1976 - Nagroda państwowa I stopnia za wybitne osiągnięcia reżyserskie w latach 1973-75
1977 - Nagroda im. Konrada Swinarskiego
1978 - Odznaka za zasługi dla woj. wrocławskiego
1980 - Belgrad - BITEF - Główna Nagroda za reżyserię "Zmierzchu" Izaaka Babla w Dramsko Pozoriste w Belgradzie
1984 - Dyplom Honorowy przyznany z okazji 35-lecia Międzynarodowego Instytutu Teatralnego (ITI) oraz 25-lecia Polskiego Ośrodka ITI - w uznaniu wybitnych osiągnięć popularyzujących w świecie polską sztukę teatralną
1987 - Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
1988 - Odznaka za zasługi dla woj. wrocławskiego
1988 - Wrocław - XXVII FPSW - nagroda główna za reżyserię przedstawienia "Portret" Sławomira Mrożka w Starym Teatrze im.Heleny Modrzejewskiej w Krakowie
1989 - Nagroda Teatralna Rzeczpospolitej - (zespołowa) dla Teatru Współczesnego im.Edmunda Wiercińskiego we Wrocławiu za inscenizację "Samobójcy" Mikolaja Erdmana, przedstawienia prezentowanego w ramach Teatru Rzeczpospolitej
1989 - Wrocław - Statuetka Aleksandra Fredry dla Teatru Współczesnego im.Edmunda Wiercińskiego we Wrocławiu za najwybitniejsze przedstawienie teatralne ubiegłego sezonu - "Samobójcę" Mikołaja Erdmana
1991 - Wrocław - XXIX FPSW - nagroda za reżyserię przedstawienia "Ślub" Witolda Gombrowicza w Starym Teatrze im.Heleny Modrzejewskiej w Krakowie
1993 - Nagroda Tow.Przyjaciół Teatru we Wrocławiu - statuetka Fredry - dla przedstawienia "Pułapka" Tadeusza Różewicza w Teatrze Polskim we Wrocławiu
1994 - Laureat ogólnopolskiego rankingu teatralnego III pr PR (za reżyserię "Płatonowa")
1994 - Opole - XIX OKT - nagroda za reżyserię "Snu srebrnego Salomei" Juliusza Słowackiego w Starym Teatrze im.Heleny Modrzejewskiej w Krakowie
1994 - Toruń - Festiwal "Kontakt" - III nagroda za przedstawienie "Płatonow" Antoniego Czechowa Teatrze Polskim we Wrocławiu
1995 - Kalisz - 35 KST - Festiwal Sztuki Aktorskiej - nagroda honorowa za pracę z aktorem w przedstawieniu "Płatonow" Antoniego Czechowa w Teatrze Polskim we Wrocławiu
1995 - Wrocław - Statuetka Fredry (nagroda Towarzystwa Miłośników Teatru i krytyków teatralnych premiująca największe artystyczne wydarzenie roku) - nagroda zbiorowa dla realizatorów "Kasi z Heilbronnu" Kleista w Teatrze Polskim we Wrocławiu
1997 - St.Petersburg - MFT "Bałtycki Dom" - nagroda za reżyserię przedstawienia "Płatonow. Akt pominęty" Antoniego Czechowa w Teatrze Polskim we Wrocławiu
1997 - Nagroda ministra kultury i sztuki za osiągnięcia w dziedzinie twórczości artystycznej.
1997 - Medal 400-lecia stołecznej Warszawy
1998 - Tytuł "Kreacja roku'97" w plebiscycie publiczności Krakowa dla "Fausta" Goethego w Starym Teatrze im.Heleny Modrzejewskiej w Krakowie
1998 - nagroda kulturalna wojewody krakowskiego
2000 - Opole - XXV OKT - Nagroda Honorowa za najlepszą realizację klasyki polskiej w Teatrze TV dla "Grzebania" (ex aequo z "Bigda idzie" w reż. A.Wajdy)
2000 - Nagroda Honorowa filii krakowskiej Fundacji Kultury Polskiej za rok 2000
2000 - doktorat honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego
2002 - Ludwik Honorowy, nagroda teatralna środowiska krakowskiego za całokształt twórczości
2003 - Opole - XXVIII OKT - nagroda honorowa jury za wybitne inscenizacje sztuk Stanisława Ignacego Witkiewicza na scenach polskich od 1964 roku do dzisiaj
2004 - Warszawa - Feliks Warszawski za reżyserię przedstawienia "Błądzene" wg Witolda Gombrowicza w Teatrze Narodowym w Warszawie
2005 - Opole - XXX OKT - Najwyższa Nagroda - za "próbę syntezy dzieła Witolda Gombrowicza" w przedstawieniu "Błądzenie" wg Gombrowicza w Teatrze Narodowym w Warszawie
2006 - Warszawa - Feliks Warszawski - nagroda w kategorii "najlepsza reżyseria" - nagroda za realizację spektaklu "Kosmos" według Witolda Gombrowicza w Teatrze Narodowym
2006 - Warszawa - Wielka Nagroda Fundacji Kultury
2006 - Nagroda Specjalna miesięcznika "Teatr" z okazji jubileuszu 60-lecia pisma
2007 - Złoty Medal Gloria Artis - Zasłużony Kulturze
2008 - Łódź - XIV Festiwal Sztuk Przyjemnych i Nieprzyjemnych - Tytuł Najlepszego Spektaklu dla przedstawienia "Miłość na Krymie" w Teatrze Narodowym w Warszawie
2010 - Super-Fenoment "Przekroju"
2010 - Toruń - Międzynarodowy Festiwal Teatralny KONTAKT - II nagroda dla przedstawienia "Tango" z Teatru Narodowego w Warszawie
2012 - Warszawa - Feliks Warszawski w kategorii "najlepszy reżyser" - za spektakl "Sprawa" w Teatrze Narodowym (nagroda przyznana pośmiertnie)
2012 - Warszawa - Paszport Polityki za rok 2011 - Nagroda Specjalna Kreator Kultury za "tworzenie teatru wierzacego w słowo dramatu i inteligencję widza; teatru, w którym odbijają się najważniejsze problemy naszych czasów"
2013 - Sopot - XIII Festiwal Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji Polskiej "Dwa Teatry" - Grand Prix za rezyserię przedstawienia "Tango" (nagroda przyznana pośmiertnie)
Belgrad - Międzynarodowy Festiwal Teatralny BITEF - Grand Prix za "Pieszo"

Źródła: Culture.pl, E-teatr, Wikipedia

Opracował Ryszard Klimczak
Dziennik Teatralny
11 maja 2023
Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92
Portrety
Jerzy Jarocki
Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...