Kto zabił kafelkarza?

Przed I wojną światową w Trójkącie Trzech Cesarzy kwitł przemyt i stykały się granice największych europejskich monarchii. Do ramion Trójkąta przylegały: rosyjski Sosnowiec, niemieckie Mysłowice i austriackie Jaworzno. Właśnie w tej pogranicznej strefie rozgrywa się akcja retro kryminału Korze-niec Zbigniewa Białasa, wystawionego na scenie sosnowieckiego teatru przez reżysera Remigiusza Brzyka i dramaturga Tomasza Śpiewaka. 

Książka Białasa naszpikowana jest realiami. Chwilami można odnieść wrażenie, że autor wręcz epatuje dobrze zrobionym researchem - nie gubiąc przy okazji poczucia humoru. Sosnowiec początku XX w. - trochę jak Łódź - przeżywa błyskawiczny rozwój urbanistyczny i przemysłowy. Zapach "przyszłej metropolii" miesza się z wonią świń, szmuglowanych masowo przez granicę. I w tym rodzącym się na oczach bohaterów mieście znalezione zostają bezgłowe zwłoki miejscowego kafelkarza, Alojzego Korzenca. śledztwo podejmuje miejscowy dziennikarz. Pierwszy trop wiedzie na "pruską stronę"... Pograniczny szlaban staje się więc osią przedstawienia.

"Korzeniec" to udana próba teatru lokalnego z ambicjami. W scenografii co chwilę pojawiają się wizualne archiwalia. Zagłębiowska publiczność świetnie przyjmuje - chwilami niewybredne - żarty ze Ślązaków, ale też z własnego miasta i jego współczesnych strategii promocyjnych i wielkomiejskich pretensji. W inscenizacji Brzyka błyskotliwe rozwiązania - jak formalnie rozpisana na choreografię gry w "piłkarzyki" scena meczu między lokalnymi klubami - przeplatają się z momentami rodem z farsy.

Problematyczne bywają obecne w przedstawieniu próby politycznej aktualizacji tekstu. Chwilami - rozpaczliwe i niepotrzebne, jak zrobienie z przedwojennego socjalisty współczesnego "obrońcy krzyża", dopominającego się "wyjaśnienia śmierci glazurnika". Światopoglądowe spory z czasów po rewolucji 1905 r., obecne na półserio w tle książki Białasa - twórcy przedstawienia, traktują jako kostium dla współczesnych konfliktów. Kostium chwilami nie pasuje - i można odnieść wrażenie, że reżyser i dramaturg chcą powiedzieć zbyt wiele naraz.

Na szczęście sporo też się Brzykowi i Śpiewakowi udaje. W "mieście małej Madzi" opowiadają o tabloidowej fascynacji przemocą i czerpanych z niej profitach. Silnie akcentują drugoplanowy w powieści wątek handlu żywym towarem, organizowanego przed stu laty na wielką skalę procederu wywózki miejscowych kobiet do południowoamerykańskich domów publicznych. Wydobycie tego zapomnianego wątku społecznej historii to mocna strona politycznych ambicji realizatorów. W Sosnowcu szansę dostał teatr dla lokalnej społeczności, ale wart pokazania na zewnątrz - popularno-rozrywkowy, ale stawiający sobie społeczne pytania.