Menażeria ludzkich pragnień

„Białe małżeństwo" zawsze było sztuką problematyczną, trafiło na scenę w atmosferze skandalu obyczajowego. W latach 70-tych dramat Różewicza uznano za obrazoburczy i prowokacyjny. Z dzisiejszej perspektywy możemy uznać, że była to sztuka prorocza. To, co w momencie jej powstania było szokujące, dzisiaj nikogo już nie dziwi. W mniejszym lub większym stopniu oswoiliśmy się z tematyką genderową, a związki między płcią i tożsamością przestały być dla nas tematem tabu.

Dramat Tadeusza Różewicza to opowieść o braku spełnienia, podporządkowywaniu się rolom społecznym i oczekiwaniom rodziny. Bianka (Daria Polasik) dorastając odkrywa swoje ciało i wykazuje zainteresowanie sprawami seksualnymi. Wraz z Pauliną (Anisa Raik) wieczorami w sypialni czyta książkę o obyczajach seksualnych zwierząt i ludzi. Bohaterka odnajduje własne „ja", mówi, że nie chce być kobietą, wolałaby być mężczyzną. Obserwując relacje rodzinne jest oburzona pozycją wiecznie poniżanej i podporządkowanej mężowi kobiety. Mimo to, godzi się na zaplanowane zgodnie z rodzinną tradycją zamążpójście. Niedoświadczony kandydat na męża – Beniamin (Marcin Kaleta), szanując Biankę obiecuje jej, że nie zrobi niczego, czego ona by nie chciała. Główna bohaterka w końcu prezentuje swoje „ja", postanawia nie dać się wtłoczyć w zaplanowaną dla niej rolę. Swój wybór manifestuje obcięciem włosów i pozbyciem się kobiecych ubrań. Mężowi oznajmia, że nie jest już jego żoną – stała się jego bratem. Bianka nie chce powielić historii swojej matki, która wyszła za mąż z rozsądku, nienawidzi seksu, nie kocha swojego męża, wręcz się nim brzydzi. Pod przykrywką tzw. dobrego domu i obowiązującej etykiety kryją się ludzkie potrzeby i pragnienia - skumulowane - dają o sobie znać w postaci zwierzęcego instynktu. Mieszczański dworek zmienia się w dziką menażerię.

W spektaklu Joanny Zdrady zostało przedstawione zmaganie się z własnymi demonami, rodzącymi się ze stłumionych potrzeb i wymuszonych społecznie zachowań. Zespół stanął na wysokości zadania prezentując emocje, jakimi targane są postaci Różewicza. Bianka w wykonaniu Darii Polasińskiej przechodzi na naszych oczach przemianę, od dziewczynki, która nie wie czego chce, bo dopiero zaczyna odkrywać swoją tożsamość i swoją seksualność, po dojrzałą, pewną siebie kobietę, gotową zamanifestować własne pragnienia i decydować o samej sobie. Matka (Jagoda Krzywicka) to niespełniona i potwornie umęczona nieszczęśliwym życiem kobieta. Ojciec (Tomasz Lorek) o nieokiełznanym popędzie płciowym i fetyszysta Dziadek (Aleksander Pestyk) dopełniają owej różewiczowsko-menażeryjnej atmosfery.

Funkcjonalna szklana scenografia autorstwa Joanny Zdrady i Annymarii Kiss Kósy z jednej strony przedstawia konkretne miejsca, zmieniające się za pomocą szklanych kul z salonu w łazienkę, sad i sypialnię, z drugiej strony nasuwa skojarzenia z czymś zimnym, bezosobowym, jak klimat wzajemnych relacji między bohaterami. Dodatkowo interesującym rozwiązaniem było stworzenie drugiego planu za przeszkloną ścianą, w tylnej części sceny, gdzie widzowie mogli oglądać pochody ludzkich rządz w zwierzęcych maskach, oświetlonych czerwonym światłem.

„Białe małżeństwo" Teatru Polskiego w Bielsku-Białej, to interesująca inscenizacja. Nowe spojrzenie na obyczajowość, na zmieniające się normy etyczno-moralne, współczesność prezentowanych poglądów na małżeństwo i sposoby komunikowania się w rodzinie, dziś szczególnie uzmysławiają geniusz, jednego z ostatnich wielkich polskich dramaturgów, jego mądrość, przenikliwość i znajomość kierunku społeczno-obyczajowych przemian. To absolutnie wystarczające powody, aby polecić ten spektakl zarówno młodym, jak i dojrzałym widzom.