Na zło i dobro...wytrwam jak ludzie niezłomni

"Książę Niezłom" - reż. Julia Pawłowska - 6. festiwal R@Port

"Chciałbym zdjąć wasze łańcuchy; ale nie mogę" - mówi główny bohater "Księcia Niezłomnego" Juliusza Słowackiego, dramatu będącego swobodnym przekładem, parafrazą właściwie dzieła Pedro Calderona. Don Fernand, niezłomny książę, będąc ofiarą - bo inni go ofiarą uczynili - sam siebie także ową ofiarą czyni: poświęca sam siebie w imię drugiego człowieka.

O tym, jaki jest współczesny Książę Niezłomny mogliśmy się przekonać podczas kolejnego dnia gdyńskiego Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych R@Port , kiedy to pokazany został „Książę Niezłom” Mateusza Pakuły, w reżyserii Julii Pawłowskiej.

Jednym z głównych tematów spektaklu Pawłowskiej jest motyw zamknięcia, uwięzienia, zakleszczenia; w znaczeniu zarówno bardzo dosłownym, fizycznym, jak i metaforycznym, egzystencjalnym. 

Współczesna, „normalna i przeciętna” polska rodzina: Mamusia (Wiesława Niemaszek-Szymańska), Tatuś (Cezary Ilczyna), trzech synów. I centrum rodzinnej egzystencji – szklany ekran. To z niego wypływają wszelakie „mordy i strzelaniny”, z niego wypływa balet o Janie Pawle II, który pozwala „normalnym i przeciętnym” Rodzicom doznać uczuć wykraczających poza normalność i przeciętność. Jest też w domu Rodziny inny szklany ekran – komputerowy – który również niesie ze sobą alternatywę dla przesiąkniętej przeciętnością rzeczywistości i staje się dla jednego z synów, Złoma, przestrzenią drugiego życia, w którym jako „rycerz dobra” , za pomocą świętego światła, „zajebuje” wrogów. W spektaklu Pawłowskiej oba ekrany są niejako symbolami naszej współczesności – omotanej ciasno przez wszechobecne media, rodzące fikcję, która zlewa się z rzeczywistością „poza-ekranową” tak mocno, iż nie sposób już właściwie odróżnić „prawdy” od zmanipulowanej, przekłamanej kreacji. Dlatego oglądając balet o Papieżu, Ojciec zaczyna sam odgrywać oglądane na szklanym ekranie sceny; dlatego Złom, który w wirtualnej przestrzeni zerwał ze swoją wirtualną dziewczyną, popełnia samobójstwo.

Problem zakleszczenia, zamknięcia ma też w dziele Pawłowskiej wymiar inny i dotyczy niemożności określenia siebie, niemożności zdefiniowania, zawarcia w jakieś  ramy własnej tożsamości. Lub tez inaczej – wyrwania jestestwa z ram narzuconych przez rzeczywistość i innych, ucieczkę od nazw i imion nadanych mojemu „ja” przez drugiego. W pułapkach takich tkwią synowie: niezdarny  Łom (Grzegorz Gromek) i opętany przez świat gier komputerowych Złom (Marcin Kiszluk). Jest jeszcze Przemek (Grzegorz Sowa), współczesny Książę Niezłomny, który „nie ma pomysłu na bycie oryginalnym” i tkwi w pułapce pod szyldem „przeciętność i przezroczystość”. 

Wreszcie pułapka jeszcze innego rodzaju – tkwią w niej „babodziady”, żywe relikty z czasów wojny, które to jednak mają w życiu Rodziny bardzo praktyczną funkcję: za pomocą metody „pałkowania” można dzięki nim uwolnić się od negatywnych emocji, zatruwających codzienne życie…

W spektaklu Pawłowskiej przemieszaniu uległ czas, przemieszaniu uległa przestrzeń, wreszcie – przemieszaniu uległ język. Językowe operacje, których dokonał w swym dramacie Pakuła, doskonale oddają stan naszej rzeczywistości: atroficznej, komunikacyjno dysfunkcyjnej, przekłamanej. Przemieszanie różnych porządków ma też w dziele Julii Pawłowskiej inny wymiar – oto rzeczywistość teatralna miesza się z tą, będącą poza scenicznymi deskami, reżyserka nieustannie podkreśla iluzoryczny, umowny charakter wykreowanego na scenie mikrokosmosu.

W takim oto świecie funkcjonuje współczesny nam Książę Niezłomny, uwięziony w pułapce nienazwania, niedookreślenia; zamknięty w kleszczach rodzinnych rytuałów i symboli, zniewolony przez wszechobecne szklane oko. Jego ofiara będzie równie iluzoryczna, jak świat, w którym przyszło mu żyć.

6. festiwal Polskich Sztuk Współczesnych R@Port, Mateusz Pakuła „Książę Niezłom” reż. Julia Pawłowska, Teatr im. Stefana Jaracza w Olsztynie, 23 listopada 2011.

Anna Jazgarska
Dziennik Teatralny Trójmiasto
29 listopada 2011
Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...