Nic nie jest oczywiste

Bohaterów spektaklu poznajemy podczas interview, którego były pracownik kontrwywiadu udziela młodej dziennikarce. Szybko jednak okazuje się, że nie ona będzie dyktować warunki tych spotkań. Pułkownik Kołodziej, próbując wymusić na niej pewne zachowania, nie waha się przed szantażem czy przemocą psychiczną. Próbuje złamać Hankę tak samo, jak Służby Bezpieczeństwa łamały swoje ofiary. Atmosfera spektaklu zagęszcza się z każdą minutą. Siłą tego przedstawienia jest bowiem chyba nie tyle wstrząsająca historia, na której został oparty (nie sposób nie dostrzec związku między widowiskiem a książką Wojciecha Tomczyka pod tym samym tytułem), ile sposób jej realizacji. Zasadza się on głównie na grze nastrojem i emocjami widzów oraz nieustannym potęgowaniu napięcia.

Napięcie to wytwarzane jest przede wszystkim przez aktorów, odtwarzających role dwójki głównych bohaterów. Zwykły wywiad niemal natychmiast zamienia się w prawdziwe starcie silnych charakterów. Fantastyczne kreacje stworzyli tu Dominika Ostałowska i Janusz Gajos. Choć rozmawiają z kamiennymi twarzami, drobnym gestem czy drgnieniem mięśni potrafią wyrazić niemal wszystko. Wraz z wkroczeniem na scenę znakomitej Haliny Łabonarskiej, atmosfera spektaklu uzyskuje nieco inny charakter. Świadczy to o kunszcie wszystkich występujących tu artystów.

Z biegiem czasu coraz bardziej stajemy się świadomi sieci powiązań i intryg łączących pozornie sobie obcych bohaterów. Nie można jednak powiedzieć, żeby to cokolwiek wyjaśniało. Wraz z kolejnymi faktami z bliższej lub dalszej przeszłości pojawiają się kolejne znaki zapytania. „Norymberga” to spektakl kontrowersyjny nie dlatego, że porusza przykre tematy (a przynajmniej nie tylko dlatego), lecz również z tego powodu, że trudno o jego jednoznaczną interpretację. Czy bowiem Kołodziej jest rzeczywiście tak cynicznym draniem, za jakiego się podaje? Jaki wymiar ma mieć „Norymberga dla komunistów”, o którą prosi Hankę? Pułkownikiem mogą przecież kierować różne powody – od wyrzutów sumienia, przez chęć przywrócenia porządku na świecie, po próbę usprawiedliwienia. Trudno również rozstrzygnąć, dlaczego wkracza w życie młodej dziennikarki i jaką rolę pełni jego żona, pojawiająca się w ostatniej scenie spektaklu. Wszystko to układa się w niejednoznaczną, skłaniającą do namysłu całość. Co ważne, poprzez niesamowite emocje kumulujące się w bohaterach widowiska, owa niejednoznaczność nie jest dla widzów nużąca.   

Problem rozliczenia z epoką PRL-u powraca niczym bumerang nie tylko w debacie politycznej, ale również w literaturze, sztuce czy teatrze. Najczęściej jednak w nurt ten wpisują się utwory nastawione na osiągnięcie z góry określonego efektu, pełne dydaktyzmu i czarno-białych ocen. Perełki, takie jak „Norymberga”, zdarzają się rzadko. Jeżeli spróbować wyciągnąć ze spektaklu jakiś morał, byłoby to prawdopodobnie stwierdzenie, że nic nie jest tak proste, jak może się  z zewnątrz wydawać. „Norymberga” to jednak nie ckliwa historyjka o przebaczeniu czy potrzebie ekspiacji, lecz wyrazisty, bardzo mocny spektakl, o ogromnym ładunku emocjonalnym.