O włoskiej tradycji teatralnej

Historia teatru XX wieku na Półwyspie Apenińskim jest historią przejścia od tekstu dramatycznego do ciało-słowa performera, jedności psychofizycznej, ukształtowanej na długiej drodze dojrzewania aktorów do przyjęcia na siebie odpowiedzialności za kształt i jakość relacji nawiązywanych z widzami w trakcie zdarzenia performatywnego.

Scena włoska pierwszej połowy XX wieku, poza nielicznymi, głośnymi wyjątkami (futuryści, Luigi Pirandello), zdawała się nie nadążać za ogólnoświatowymi tendencjami: teatr podporządkowany dramaturgom bardzo trudno zgodził się na przyjęcie i (zitalianizowanie) reżysera. Mimo stałego poszerzania możliwości inscenizatorskich, podejmowane przez reżyserów polemiki z tekstem dramatycznym nie podważały jego autorytetu i prymatu w teatrze. W drugiej połowie lat pięćdziesiątych powoli stawało się jasne, że efekty eksperymentów z odnową języka scenicznego rozczarowują, sprowadzając się wyłącznie do moralizatorskiego dydaktyzmu. Z tej przyczyny, około roku 1959, artyści neoawangardy za punkt honoru postawili sobie zakwestionowanie słowa, rozerwanie tekstu i zniszczenie jego struktury.

Mniej więcej w tym samym okresie zaczął kształtować się Trzeci Teatr. Choć bardzo zróżnicowany pod względem estetycznym, był połączony etyką pracy opartą na poszukiwaniu sensu życia przez teatr i w teatrze, i inspiracją twórczością Odin Teatret Eugenia Barby. Obejmował swoim zasięgiem zespoły teatralne powstające na Półwyspie Apenińskim mniej więcej od początku lat siedemdziesiątych z pozaartystycznych potrzeb ludzi zawodowo niezwiązanych ze sceną, którzy popołudniami prowadzili "drugie życie" w teatrze amatorskim, przede wszystkim ulicznym, stanowiącym dla nich miejsce przekroczenia codzienności, narzędzie rewolucji, walki politycznej i odrodzenia kultury.

Radykalnym doświadczeniem, sięgającym korzeniami Trzeciego Teatru, jest teatr narracji ostatniego trzydziestolecia, stanowiący śmiałą odpowiedź wobec ówczesnych "kanonów", zarówno sceny instytucjonalnej, jak i awangardowej: kierując się przesłankami etycznymi, przywrócono do łask słowo jako podstawowe narzędzie komunikacji teatralnej w osobie performera epickiego, który jest cały ciałem-słowem, strażnikiem pamięci (między)pokoleniowej.

14 marca 2014 18:00

Od tekstu dramatycznego do ciała-słowa. Włoska tradycja teatralna w XX wieku Sala Kinowa Wstęp wolny

Katarzyna Woźniak - wykładowca w Zakładzie Języka i Kultury Włoskiej Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie; tłumaczka z języków włoskiego i francuskiego. Absolwentka filologii włoskiej na Uniwersytecie Jagiellońskim i Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Zajmuje się współczesnym teatrem włoskim, zwłaszcza postacią nowego performera epickiego i włoską recepcją twórczości Jerzego Grotowskiego. Jako autorka i tłumaczka współpracuje na stałe z pismem "Performer", dla którego przełożyła teksty m.in. Eugenia Barby, Fernada Tavianiego, Jean-Marie Pradiera. Kieruje pracami nieformalnej grupy badawczej "Pracownia Performatyki", której celem jest popularyzowanie wiedzy o sztukach performatywnych włoskiego obszaru kulturowego.