Obrazy czerpiące z arcydzieł słowa

Józef Szajna był twórcą teatru plastycznego, ale nigdy nie zrezygnował z wielkiej literatury i aktorów.

Szajna to ostatni wielki artysta teatru plastycznego w Polsce, przed nim odeszli Tadeusz Kantor i Jerzy Grzegorzewski. Twórcą znanym na całym świecie, zapraszanym na międzynarodowe festiwale i nagradzanym, stał się w Teatrze Ludowym w Nowej Hucie Krystyny Skuszanki i Jerzego Krasowskiego. Był głównym scenografem (1955 - 1963), a potem przez dwa lata dyrektorem tej czołowej eksperymentującej sceny w Polsce. Zasłynął, komponując horyzont spektakli z wiszących rekwizytów, co dawało niesamowity efekt trójwymiarowości. W "Dziadach" pojawił się słynny motyw drabiny przebijającej niebo. Cywilizacyjne odpady - zardzewiałe taczki, połamane wanny, rury - manifestowały brak wiary w postęp techniczny, który artysta uważał za objaw kryzysu duchowego. W 1962 r. na zaproszenie Jerzego Grotowskiego współtworzył w opolskim Teatrze 13 Rzędów "Akropolis" Wyspiańskiego, grane w scenerii obozu koncentracyjnego. Najsłynniejsze widowiska teatralne Józefa Szajny powstały w Centrum Sztuki Studio w Warszawie. Nieustannie eksperymentował z przestrzenią teatralną, łącząc proscenium i balkon, zajmując foyer. Kolejne wersje niemej "Repliki" krzyczały o koszmarze Buchenwaldu i Auschwitz, czasie komór gazowych i barbarzyństwie wojny. Aktorzy grający w piachu i błocie, w porwanych łachmanach i maskach przeciwgazowych - pokazywali ludzkość na skraju upadku, strach zimnej wojny i obawę przed bronią nuklearną. Wychodząc ze Studia czuło się w ustach popiół i gaz. Józef Szajna podobnie jak Tadeusz Różewicz mówił o kryzysie cywilizacji europejskiej w sposób nowoczesny, jednak odwołując się do największych arcydzieł klasyki. W nich szukał odrodzenia i oczyszczenia. W "Dantem" opartym na "Boskiej komedii"[- premiera odbyła się we Florencji - pokazywał człowieka w labiryncie Piekła, Czyśćca i Nieba kultury europejskiej. Zapadał w pamięć obraz aktorek schodzących ze sceny na widownię z miednicami wody, mówiących głosem pełnym pokory: "Umyj ręce". "Cervantes" wyrósł z "Don Kichota". Nie da się zapomnieć sekwencji płonących książek. Szajna odnalazł w hiszpańskim arcydziele to, co było najstraszniejsze w wieku XX, czasie totalitaryzmów. W 1939 r. Szajna był obrońcą Lwowa. Przeżył na własnej skórze koszmar, który Stanisław Ignacy Witkiewicz, patron jego teatru, zakończył samobójstwem. W wizjonerskich spektaklach "Witkacy" i "Majakowski" pokazał początek i upadek komunizmu. Zrezygnował z dyrekcji w proteście przeciwko stanowi wojennemu. Następcą Szajny został Jerzy Grzegorzewski, który ze Studia odszedł do Narodowego. Od tego czasu centrum stworzone przez Szajnę jest wyrzutem sumienia władz Warszawy: nigdy nie odzyskało światowej klasy sprzed lat.

Jacek Cieslak
Rzeczpospolita
25 czerwca 2008
Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92
Portrety
Józef Szajna
Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...