Oswajanie chłopa

Przedstawienie wiernie trzyma się literackiego pierwowzoru, jednak Jasiński poczynił szereg zmian mających na celu uwspółcześnienie utworu oraz zaangażowanie w niego publiczności otaczającej trójdzielną scenę teatru. Robert Koszucki jako Gospodarz bywa zatem również narratorem, a nawet zdystansowanym komentatorem dramatu. Wielką rolę odgrywa muzyka, użyto również efektów świetlnych oraz wyrazistych obrazów: scenę otaczają reprodukcje wspaniałych dzieł malarskich Jana Matejki, Jacka Malczewskiego, Artura Grottgera, Włodzimierza Tetmajera i samego Wyspiańskiego. W tej wyśmienitej scenerii najmocniejszą stroną spektaklu pozostaje jednak jego doborowa obsada.

Trudno w nieco ponad dwugodzinnym przedstawieniu teatralnym ująć bardzo rozległy trzyaktowy dramat, zatem ze szpaleru oryginalnych postaci Wyspiańskiego wycięto te mniej potrzebne. Na przykład Księdza, który w nowoczesnej, coraz bardziej zlaicyzowanej i antyklerykalnej Polsce został uznany za niepotrzebnego adwersarza weselnego Żyda – w tej roli świetny Andrzej Róg. Funkcję osoby duchownej przejęła córka Żyda, Rachela, czyli Kamila Bestry, niezwykle wyraziście odgrywająca postać atrakcyjnej i wyemancypowanej Europejki, która jednocześnie jest inna, egzotyczna i ezoteryczna; tańczy, zaklina i wywołuje duchy. Piękna Monika Cieciora jako Maryna wzięła na siebie główny ciężar komicznego wyrazu spektaklu i doskonale sobie z tym zadaniem poradziła. Beata Rybotycka w roli Gospodyni skradła absolutnie każdą scenę, w której brała udział – znałam ją jako świetną śpiewaczkę, ale nie wiedziałam, jak wybitną jest aktorką. Doskonała jako Panna Młoda, która w drugim akcie przejmuje również rolę własnych sióstr – Marysi, jęczącej w objęciach Widma upiornego narzeczonego, oraz niewinnej Isi, której ukazuje się Chochoł – była Sylwia Zelek-Golonka. Scena oczepin, czyli demaskacji Panny Młodej, to prawdziwy popis wokalnych i dramatycznych możliwości tej aktorki. Partnerował jej jako Pan Młody pełen jurnego zapału Andrzej Deskur, który przekonująco odegrał też potępieńca Hetmana, targowiczanina Branickiego. Poeta, czyli Dominik Mironiuk, charyzmatyczny, o wspaniałych warunkach głosowych, oraz Dziennikarz – Grzegorz Mielczarek, stworzyli na scenie klimat coraz gęściejszego wesela, gdzie pośród oparów alkoholu z upływem czasu coraz bardziej widać dusze gości. Kamil Olczyk jako Jasiek zgubił złoty róg i rozpaczał tańcząc frenetycznie w rytm ostrego, laserowego światła. Jednak najbardziej z panów spodobał mi się Marcin Zacharzewski, który, oprócz pełnienia funkcji asystenta reżysera, był także rubasznym i czupurnym Czepcem, przeklętym Upiorem krwawego Jakuba Szeli, oraz autentycznym chłopem z kosą, gotowym przeć na wroga i umrzeć za Ojczyznę, jeśli by tylko pan wskazał kierunek!

Ach, ci chłopi, nie głupsi, nie gorsi, niż owi panowie, gnuśni i pełni pychy. Reżyser w ostatniej przysłowiowej kwestii każe Chochołowi wymówić inne niż w oryginale słowo – nie wybrzmiewa pełen pogardy „cham", lecz słyszymy „miałeś, chłopie, złoty róg", co dość wyraźnie pokazuje stosunek twórcy spektaklu do podziałów klasowych. Tak jakby chciał tego mało prestiżowego chłopa, któremu ciągle coś z butów wystaje, i którego krew płynie w żyłach porażającej większości współczesnych Polaków, oswoić. A nawet ukochać.

Jeszcze odnośnie do dźwięków i muzyki: w zamyśle Jasińskiego użyte w przedstawieniu utwory disco polo miały pokazać typowe współczesne polskie wesele – jest to według mnie zabieg o tyle nietrafiony, że w taki sposób mogą się one kojarzyć tylko starszemu pokoleniu. Dla czterdziesto czy pięćdziesięciolatków disco polo jest właściwie tylko silnie wartościującym epitetem, skojarzeniem jednoznacznie kiczowatym, a zatem tąpnięciem z wysokiego rejestru kulturowego, w którym odbywa się całe przedstawienie. Zaś młodym, czyli z założenia głównym odbiorcom „Wesela", nie kojarzy się ono z niczym; przez ostatnie dwadzieścia lat w muzyce rozrywkowej pojawiło się tyle nurtów w popie, hip-hopie i muzyce elektronicznej, że dźwięki à la Zenek nie wywołują żadnych specjalnie nacechowanych emocji. Więc lepiej sprawdziłaby się tutaj po prostu autentyczna muzyka ludowa. Wspaniałe były za to nagrane głosy śpiewającego Zbigniewa Wodeckiego i Jerzego Treli jako Chochoła. Na osobną wzmiankę zasługuje również ilustrujący przedstawienie genialny plakat autorstwa Aleksandra Walijewskiego.

Spektakl zawiera w sobie silną dawkę wzruszeń, szczyptę humoru i ważną lekcję polskiej historii oraz obyczajowości. Warto go zobaczyć.