Peregrynacje młodych dziewcząt

Stąd mamy powielanie (zarówno w rozmowach, jak i w publikacjach) spostrzeżeń zaczerpniętych z zapowiedzi spektaklu - że chór wyśpiewuje popowe piosenki z czasów generała Tito (jaka część polskiej publiczności zna takowe?), że ruch sceniczny wykonawczyń odtwarza cykl pór roku. Można w tym miejscu postawić diagnozę - problem z teatrem Goebbelsa polega na tym, że usilnie próbuje się go definiować w kategoriach rozumowych zamiast pozwolić przepłynąć przez siebie obrazom, uruchomić myślenie asocjacyjne. Dlatego warto odciąć się od sugestii z zewnątrz i skompletować własny zestaw spostrzeżeń. Tylko w ten sposób można przysłużyć się stworzeniu całościowego i autentycznego opisu, niecodziennego przecież widowiska.

Grupa trzydziestu kilku dziewcząt w wieku nastoletnim przemierza scenę w industrialnym wnętrzu hali Targów Lublin. Wykonawczynie wyglądają jak przypadkowa zbieranina uczennic - noszą dresy, bluzy z kapturem, t-shirty. Powoli kroczą przed siebie, początkowo tworząc ciasną formację i stopniowo się rozpraszając. Część z nich potyka się o przewrócone na scenie krzesła. Zupełnie, jakby poznawały swoje kształty, zyskiwały samoświadomość dopiero w kontakcie z przeszkodą. Później ustawiają rząd krzeseł przy granicy sceny. Zajmują miejsca. Spozierają konfrontacyjnie na publiczność. Cisza przedłuża się. To chwila zawieszenia między teatrem a nie-teatrem.

Na oczach widzów odbywa się zmiana dekoracji. Grupka dziewcząt montuje podest pokryty sztuczną trawą, reflektory i stelaż z umocowanymi doń płachtami (przypominający fotograficzną planszę rozstawianą w czasie zdjęć szkolnych), reszta w popłochu wskakuje w kolorowe kalosze i płaszcze przeciwdeszczowe. Od tej chwili montaż impresyjnych urywków rusza pełną parą. I będzie to refleksja na temat dojrzewania do życia w społeczeństwie - w aspekcie zarówno fizycznym, jak i emocjonalnym czy moralnym.

"O czym śnią młode dziewczęta? - O nożu i krwi". Ta wymiana zdań pada w czasie rozmowy dziewczynki w niebieskim płaszczu z wieloosobowym ciałem, złożonym z reszty wykonawczyń. Dzieciństwo - to okres, w którym przykręca się zawór między jednostką a społeczeństwem; czas zawieszenia norm moralnych, lewitowania poza orbitą usankcjonowanych konwencji. Stąd bierze się kwestionowanie dogmatów, na których ufundowano świat dorosłych. "Nie można podpalić domu. - Dlaczego? - Bo to jest złe. - Dlaczego to jest złe?" - dopytuje wieloosobowe ciało. Wstąpienie w szeregi społeczeństwa odbywa się na drodze negocjacji zasad funkcjonowania w jego obrębie. Summa summarum i tak dochodzi do ich zaakceptowania. Dojrzewanie jest jednak niezbędne do tego, by móc w ogóle zadawać pytania i negować przyjęte normy.

Później przychodzi czas na inne pytania. "Czy umrzesz?" - pyta Głos. Podstawowe pytania zadawane Dziecku powtarzają się i zapętlają, co prowadzi do konstatacji: nie umrę nigdy, bo po mnie przyjdą moje dzieci, potem dzieci ich dzieci, ergo: tajemnica życia jest tajemnicą reprodukcji. "Będę żyć wiecznie" - w swoich potomkach. Tak przebiega dorastanie do roli Matki.

Reżyser wykorzystuje ikony dziewczęcości - warkocze, pluszaki, wstążki, podkolanówki, wszystko rodem z rycin do "Alicji w Kainie Czarów" czy książek Edith Nesbit. Jedna z postaci przysiada na ławeczce, za nią rozpościera się plansza przedstawiająca sentymentalny pejzaż - łąkę usianą kwiatami, rozległe pola, samotny kościółek. Sielszczyzna jak malowana. Następne sceny przynoszą jednak obrazy daleko mniej arkadyjskie, choćby wojnę na pluszowe misie (maskotka jest dość zużytym motywem, niemniej sama bitwa ma w sobie zaskakująco silny pierwiastek atawizmu i brutalności). Dziewczęta stworzą również ciasny rytualny krąg dookoła platformy, rodem z obrzędów Wicca, intonując: "And when I'm tired I am so very tired And when it's done it's like I've killed someone". W innej scenie wykonawczynie zakładają identyczne blond peruki, mechanicznym gestem poprawiają pukle; oto montowanie lolitki instant - albo wchodzenie w zbyt duże buty dorosłej kobiety.

Adolescencja to czas jątrzenia i przekształcania tożsamości, kiedy kordon rodzicielskich dogmatów zostaje rozerwany. Nie bez przyczyny Goebbels portretuje ten okres jako moment pogwałcenia niewinności, erupcji nieprawych instynktów, które ulegną supresji dopiero w dorosłym życiu. Mimowolnie przypomina się finalna scena z "Białej wstążki" Hanekego - chór dzieci intonuje religijną pieśń. Z tyłu głowy kołacze się jednak myśl, że uduchowione podlotki mają na sumieniu multum mniejszych i większych występków. Dziewczęta z widowiska Goebbelsa śnią "o nożu i krwi". Być może nieokiełznana fantazja, granicząca z deprawacją, jest nieodrodnym składnikiem fizycznej, mentalnej i behawioralnej peregrynacji między dzieciństwem a dojrzałością. Wszakże dzieci dysponują swobodą myśli i wypowiedzi. Dorośli już mają zakneblowane usta.