Płakałem. Narodziny legendy

"Dziady" - reż. Radosław Rychcik - Teatr Nowy im. Tadeusza Łomnickiego w Poznaniu

"Dziady" wrocławskie w reż. Michała Zadary zaprezentowane w ramach 39. Opolskich Konfrontacji Teatralnych Klasyka Polska 2014, okazały się być olśniewającym wykopaliskiem archeologicznym, które wreszcie wybrzmiewa kanonicznym tekstem odartym z licznych "renowacji" czynionych na mickiewiczowskim dramacie przez kolejnych wydawców, interpretatorów, reżyserów, czy wobec odczytań przez kliszę kontekstów politycznych na miarę danej chwili i czasu.

Zapierające dech w piersiach! Zdumiewająca moc poczynionej we Wrocławiu renowacji i oddanie głosu samemu Mickiewiczowi w literalnym odczytaniu ponadczasowej epopei, wyzwala niebywałą torpedę emocji nakierowaną bezpośrednio w serce widza. Ów kondensat trucizny, opium, lekarstwa, młodości z jego czarodziejskim buntem w opozycji do starości, stałości i zaskorupienia, kąsa swoim jadowitym pazurem z mocą wykraczającą poza wszelkie skale. Zero martyrologii narodowej. Chwytające za serce misterium "uczty kozła" w pogańskim obrzędzie, duchy umarłych i dogmatyczny tekst wyskandowany z wrocławskiej sceny z wielką dykcją i rozmachem inscenizacyjnym w monumentalnej opowieści o miłości, epopei o poszukiwaniu szczęścia oraz pytań o człowieczy los i sens istnienia. Oto opadają z arcydzieła wszelkie narośla, znikają nakładane przez dziesięciolecia XX wieku opatrunki nakładane na tekst, protezy i utensylia. Bez udziwnień, z czystym sercem z zaświatów dociera krystaliczny głos Mickiewicza; słowa w znaczeniu faktycznie nadanym przez poetę, tu - odrestaurowane z wielkim pietyzmem, podane bez udziwnień, pozwalają na otwarcie oczu ze zdumienia nad faktem, że w szkole uczono mnie o zafałszowanej wersji Dziadów, że do wczorajszego wieczoru nie wiedziałem, z czym i z kim mam do czynienia. Płakałem

Płakałem, gdyż idąc za reżyserem, przyjąłem do wiadomości, że nakładanie tych wszystkich naleciałości na to, co zostało stworzonym w galaktyce Mickiewicza jako rzecz doskonała, została przez nas, jego ziomków wędrujących przez dzieje - zapomniana. Pomyśleć, że wystarczyło oddać głos samemu Mickiewiczowi... Śmiem twierdzić, że na naszych oczach rodzi się sceniczna, narodowa legenda. Dziś ponownie przemawia do nas z zacisza krypty wawelskiej Słowo ponadczasowe - narodowa arka przymierza, która w obrzędzie dziadów pisanych w dobie romantyzmu, zdaje się być pomyślaną dla nas, jego odległych potomków przez dzieje. Oto nić Ariadny wrzucona w wir narodowych dziejów, a teraz odarta z kart historycznych naleciałości, a teraz odarta z kart historycznych naleciałości, przemawia grzmotem, błyskawicą, kultem pamięci o przodkach i odwiecznych prawdach: wychowywać dzieci godnie i bez nadskakiwania ich zachciankom; gasić młodzieńcze porywy - ale nie karą, a rozmową i sensowną nauką; rozumieć wybryki i gorącą krew młodości; być otwartym na pomysły młodych; rozumieć i szanować mądrą starość; pamiętać o przodkach; karmić głodnych, potrzebujących, sponiewieranych przez los; mieć otwarty umysł na to, co nowe; żyć bez lęku z otwartą przyłbicą; nie krzywdzić drugich; słuchać się nawzajem; i wreszcie, kochać pełną piersią - żyć chwaląc piękno wszelkiego stworzenia!

Las potężnych drzew unurzany w mgle dziejów, z której wyłania się industrialna kaplica, piękna animacja lalek oraz malowniczy, drewniany domek Księdza z części czwartej Dziadów Bogactwo wysmakowanej scenografii poczynionej z pietyzmem, z dbałością o szczegół i detal zawarty w tekście arcydramatu staje się potężną maszynerią podkreślającą moc słów, lecz, co ważne, nie wybiega przed tekst, a jeno go podkreśla, przenosząc słowa w trójwymiarową przestrzeń, by te mogły wybrzmieć godnie, w pełnym brzmieniu i ze swoją znaczeniową mocą.

Zachwycająca gra aktorska całego zespołu, który zachowuje i odgrywa wszystkie przypisy zawarte w tekście dramatu. Tu szczególną uwagę należy zwrócić na grę Bartosza Porczyka w roli Gustawa, którego przekaz owych przypisów nadających moc wypowiadanym słowom, aktor podkreśla z wielkim pietyzmem znaczeniowym. Ileż mocy scenicznej przez sam ten fakt wybrzmiewa, a gdy dodać do tego modulowanie głosu, niesamowity wokal oraz charakter żywiołowej gry aktorskiej - otrzymujemy w efekcie autentyczną, ludzką, pełnokrwistą postać Gustawa. Aktor olśniewa swoim warsztatem: istny szaman emocji, czarnoksiężnik, mag, demiurg, poltergeist!

Bardzo poruszającą i chwytającą za serce jest scena z części pierwszej, w której Bogusław Danielewski w roli Starca prowadzi w mistrzowskim stylu rozmowę z Kacprem Kurysiem (12 l.) w roli Dziecięcia. Kontrast na linii młodość - starość i autentyzm, realizm wybrzmiewający w wydaniu obu panów nie ma sobie równych. Chwycili publiczność za serce. Dało się posłyszeć westchnienia zachwytu, a niektórzy ukradkiem ocierali łzy wzruszenia. Co za moc, co za brzmienie! Wielki, emocjonalny dzwon!

Przed niełatwym wyborem w tej edycji festiwalu stanie jury 39. Opolskich Konfrontacji Teatralnych. Wszak Teatr Nowy z Poznania w swojej realizacji "Dziadów" uchwycił ich ponadczasowość i zdolność zagnieżdżenia arcydramatu w każdych warunkach historycznych, w każdym czasie z głębią poruszającą najozięblejsze dusze. Z kolei zespół z Teatru Polskiego we Wrocławiu, odpalając równie silną, emocjonalną bombę, trzymając się dogmatu i w pełni zremasterowanego tekstu oczyszczonego w procesie twórczym z dziejowych szumów oraz trzasków, uwznioślił nieprzemijającą moc literackiego Słowa, które wstaje niczym feniks z popiołów złożonych w wawelskiej krypcie i krzyczy, woła dźwiękiem niezrównanym, detonującym, odradzającym legendę Młodych Czarodziejów.

Mateusz Rossa
Tektura Opolska
27 maja 2014
Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...