Podwójny żywot Stelli Walsh

Tak zaczyna się paradokument sceniczny w reżyserii Jana Jelińskiego według tekstu Anny Mazurek. Po introdukcji cofamy się w czasie i stopniowo poznajemy zagadkowe życie mistrzyni olimpijskiej. Twórcy spekulują jak mogła wyglądać codzienność najpierw nastolatki a potem dojrzałej Stanisławy.

Stanisława Walasiewicz przyszła na świat w 1911 roku w Wierzchowni, niedaleko Grudziądza. Przy porodzie nie był obecny ani lekarz ani ojciec dziecka. Rodzina Walasiewiczów wyemigrowała za chlebem do Stanów Zjednoczonych, gdy dziewczynka miała 14 miesięcy. Osiedli się w malowniczym Cleveland w stanie Ohio w jednym z największych skupisk polonijnych, gdzie ojciec Stanisławy otrzymał pracę w stalowni. Amerykańskie dzieci naśmiewały się nie tylko z chłopięcej sylwetki, ale też z jej trudnego do wymówienia nazwiska. Nadano jej więc pseudonim Stella Walsh.

W roli Stelli występuje Zhenia Doliak emigrantka z Ukrainy. Na scenie widzimy też apodyktyczną matkę Stasi (Małgorzata Witkowska), która miała ogromny wpływ na jej brak samoakceptacji i siostrę Klarę (Katarzyna Pawłowska), która w porównaniu do Stanisławy była bardzo dziewczęca i wolała latać za chłopcami niż uprawiać sport.

Matka strofuje Stellę namawiając ją do noszenia superkobiecych fatałaszków i makijażu, by ukryć męskie rysy i sylwetkę. Napomina ją, by nie przebierała się przy innych dziewczynkach. Wszystkie te starania matki, by ukryć prawdziwą tożsamość córki przypominają pewien reżim.

Sztuka skupia się zatem na wątku relacji z najbliższymi osobami i na wewnętrznych zmaganiach Stelli. Jak bardzo musiała być rozdarta pomiędzy prawdziwym „ja" a fantomowym wizerunkiem z którym wychodziła z domu? Stella jako reprezentacyjna forma imienia Stefania. Walsh jako zastępstwo dla przydługiego nazwiska. Kobiece ubranie i makijaż jako przykrywka dla męskiej fizjonomii. Jak przygnębiająco samotne musiało być życie osoby noszącej tak wiele obliczy? Stanisława przez sporą część spektaklu jest jakby w tle pozostałych postaci. Jej głos wybrzmiewa dobitniej jedynie podczas śpiewu mrocznej wersji „I wanna be adored" The Rolling Stones -„Nie muszę zaprzedawać swojej duszy. On już jest we mnie" – grzmi Stella.

Stanisława wykazywała talent sportowy już od najmłodszych lat. W 1932 roku zdobyła pierwszy złoty medal olimpijski. W latach 30-tych i 40-tych biła kolejne rekordy.

W nawiązaniu do igrzysk na scenie występuje jeszcze jedna postać - Pierre Coubertin (Jerzy Pożarowski), który był inicjatorem nowożytnej olimpiady. Wskrzesił igrzyska olimpijskie po 15 stuleciach zapomnienia. W spektaklu Coubertin co rusz pojawia się na scenie by wygłosić marginalizujący społecznie monolog. Jako głos uprzedzonych polityków, zżyma się na myśl, że społeczeństwo miało by się godzić na uznawanie braku jednorodnej tożsamości płciowej.

W wieku 45 lat Stella wyszła za mąż za boksera Harry-ego Neila Olsona (gra go Michał Surówka). Od niego przejęła drugi człon nazwiska Olson. W sztuce pokazane jest jak mogły wyglądać interakcje pomiędzy mężczyzną i Stellą oraz jej rodziną. Przezabawna jest scena , gdy wspólnie zasiadają do stołu i Harry oprócz miski polskiego bigosu otrzymuje ze strony teściowej szereg wścibskich pytań: czy planują dzieci, gdzie będą mieszkać i przede wszystkim czy Harry dotrzyma tajemnicy dotyczącej seksualności swojej żony.

Scenografia przedstawienia (Dorota Nawrot) to zaledwie makiety ognistych gór. Za to ważną rolę odgrywają nagrania i fragmenty biograficzne wyświetlane na projektorach z boku sceny (Adam Zduńczyk). Spinają poszczególne akty w jedną całość i nadają przedstawieniu charakter paradokumentalny.

Sztuka jest wyrazem sojuszu z osobami interpłciowymi. Termin interpłciowość odnosi się do biologicznych kategorii płci, a nie do identyfikacji płciowej. Z jaką płcią identyfikowała się Stella? Nosiła się jak kobieta, ale na ile był to wyraz jej wyboru a na ile sposób życia narzucony przez rodzicielkę?

Tą tajemnicę Stanisława Walasiewicz zabrała ze sobą do grobu. Tego sekretu nie odkryje ani sekcja zwłok ani napastliwe tabloidy.