Poeta odnaleziony
"Stanisław Wyspiański – obraz bohatera. Wokół inscenizacji „Akropolis” i „Chryj z Polską”" - aut. Bogdan Tosza - Wydawnictwo Uniwersytetu ŚląskiegoKsiążka Bogdana Toszy pt.: „Stanisław Wyspiański – obraz bohatera. Wokół inscenizacji Akropolis i Chryj z Polską” to skrócona wersja rozprawy habilitacyjnej obronionej przez Bogdana Toszę na Wydziale Radia i Telewizji im. Krzysztofa Kieślowskiego Uniwersytetu Śląskiego. Na publikację składa się część opisowa wspomnianej rozprawy (z pominięciem tekstu „Chryj z Polską”), poświęcona dwóm sztukom wyreżyserowanym i wystawionym na deskach Teatru Śląskiego w Katowicach.
Bogdan Tosza, obecny dyrektor Filharmonii im. Karola Szymanowskiego w Krakowie, jest reżyserem ponad pięćdziesięciu przedstawień wystawionych na scenach w kraju i za granicą oraz byłym dyrektorem teatrów: Śląskiego im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach (1992-2003) i Polskiego we Wrocławiu (2004-2006), od wielu lat uprawiającym publicystykę kulturalną.
W swojej najnowszej książce krok po kroku przybliża czytelnikowi okoliczności i tło historyczne powstania dwóch tytułowych sztuk. Powołując się na antyczne korzenie cywilizacji europejskiej i moment wstąpienia Polski do kręgu krajów Unii Europejskiej, wyjaśnia, dlaczego jako ówczesny dyrektor Teatru Śląskiego rozpoczął prace nad inscenizacją „Akropolis" – dzieła przez wielu postrzeganego jako znaczeniowo najtrudniejsze w dorobku artystycznym Wyspiańskiego. Tosza dodaje: „Najistotniejsze było przekonanie, że ten fascynujący utwór jest niezwykle współczesny zarówno w sposobie budowania świata scenicznego – można powiedzieć, że jest wyjątkowo postmodernistyczny, jak i w swej najogólniejszej wymowie".
Autor przybliża także genezę powstania przedstawienia na podstawie „Chryj z Polską" Macieja Wojtyszki, a przede wszystkim daje imponujące świadectwo poszukiwań elementu znaczeniowego łączącego dwie części układanki: potencjalnego widza Teatru Śląskiego i tekst Stanisława Wyspiańskiego. Ogniwem spajającym czyni postać Poety z „Akropolis". Wybór motywuje faktami z biografii Wyspiańskiego oraz licznymi tropami znajdującymi się w tekście sztuki.
Ukryty w didaskaliach głos Poety staje się przewodnikiem, mentorem oprowadzającym widza po tajemniczych obszarach Katedry Wawelskiej, symbolizującej Polskę. Pomaga zrozumieć znaczenie cytatów i odwołań składających się w „Akropolis", objaśnia ukryty sens obrazów, i kompozycji, a co najważniejsze, wprowadzając na scenę kolejne przebudzone postaci, nadaje im osobowość. Postać została zbudowana na wzór zafascynowanego polskością Wyspiańskiego. Poeta „Akropolis" stał się inspiracją do napisania drugiej omawianej przez Toszę sztuki „Chryj z Polską", opartej na mało znanym fakcie historycznym, mianowicie na spotkaniu Stanisława Wyspiańskiego z Józefem Piłsudskim, które odbyło się 1 marca 1905 roku.
Autor, skrzętnie realizując swoje założenia, wprowadza czytelnika w tajemniczy świat Katedry Wawelskiej, rozjaśnia przestrzeń „Chryj", dostarczając wędrującemu niezbędnej historycznej i kulturowej wiedzy potrzebnej w odbyciu podróży. Nie brak tu informacji z zakresu historii, literatury, symboliki, religii chrześcijańskiej czy antycznej (greckiej i rzymskiej) . Język, którym posługuje się poeta, nosi znamiona języka poetyckiego, dzięki czemu w lektura dostarcza odbiorcy czytelniczej przyjemności . Całość składa się z tematycznie uporządkowanych rozdziałów, tworząc tym samym małe kompendium wiedzy z zakresu tematyki „Akropolis".
