Quo vadis elito?

Odważyli się młody reżyser Andrzej Mańkowski i teatrolog prof. Andrzej Żurowski. Dołączą do nich nieliczni.

Bardzo to smutne, że trójmiejska elita nie chce toczyć sporów w ważnych sprawach. To znaczy spierają się, nieraz ostro, ale tylko w swoim kółku, przy wódce (przepraszam, przy winie). Brak publicznej debaty to cecha prowincji. A prowincja to miejsce, gdzie elitę udaje towarzystwo splątane siecią wzajemnych zależności, które publicznie mówi o sobie tylko dobrze.

Jedną debatę pamiętam. Nasi pisarze zabrali głos w sprawie Grassa. Większość wystąpiła w jego obronie, niektórzy mieli do niego żal, padały argumenty. Nawet Lech Wałęsa się wypowiedział.

Jak na milionową aglomerację to mało. A przecież wszystkie warunki, żeby łatki prowincji się pozbyć, są spełnione. Mamy w Trójmieście wielu intelektualistów, którzy mogliby toczyć fascynujące boje o sztukę. Jest dość specjalistów, którzy mogliby spierać się o gospodarkę czy architekturę. Łamy gazet, radio, telewizja, stoją przed nimi otworem. Tylko ktoś musi zacząć. Kiedyś elity; pisarze, naukowcy, artyści, uważali, że zabieranie głosu w sprawach publicznych jest wręcz ich obowiązkiem. Ale to było przed wojną.

Co do gdańskiego teatru jestem skrajnie nieobiektywny. Lubię Macieja Nowaka i tęsknię za jego autorską wizją. Przy okazji przypomniały mi się dwie anegdoty z czasów, gdy go odwoływano.

Gdy Arkadiusz Rybicki, ówczesny szef departamentu kultury w Urzędzie Marszałkowskim pojawił się na widowni, Maciek przywitał go słowami: Ty tutaj? Co się stało, popsuł ci się w domu telewizor? Innym razem z przedstawienia wyszedł prezydent Paweł Adamowicz. Czy aktor rzucał bluzgi, czy też biegał nago po scenie, już nie pamiętam, ale prezydent długo otrząsał się z szoku.

Nowak kłuł ich w oczy swoim stylem życia. Nie urządzał bankietów po premierach, nie pasował do nich. I moim zdaniem ten towarzysko-obyczajowy dysonans przesądził o jego odwołaniu. Gdyby się zbratał, długi teatru zostałyby mu wybaczone. Maciej, zamiast się bratać, wystąpił na rozkładówce jednego z magazynów; półnago, ze sznurem parówek na szyi.

Z tej historii morał taki, że gdy urzędnicy i politycy zaczynają gmerać przy jakiejś sprawie, to robi się grzecznie i bez długów. Tylko czy o to w teatrze chodzi?