Rzeczywiste, nierzeczywiste, cyfrowe, niecyfrowe
"Ludzie i nie-ludzie" - reż. Agata Koszulińska - Teatr Powszechny im. Z. Hübnera w WarszawieSpektakl „Ludzie i nie-ludzie" w reżyserii Agaty Koszulińskiej, który został zaprezentowany podczas 10. Festiwalu Młodej Reżyserii, jest właściwie zbiorem pytań dotyczących relacji techniki i człowieka, a także jej przyszłości oraz wpływu cyfrowości na rzeczywistość. Czy człowiek mógłby być dosłownie częścią cyfrowego świata? Czy cyfrowe to nierealne?
Praktycznie wszystkie z pytań, jakie padają z ust aktorów czy też są obecne w zapowiedzi spektaklu, mają podłoże filozoficznie i są powiązane z humanistyką nie-antropocentryczną, posthumanizmem. Tytuł spektaklu odnosi nas do książki o bliźniaczo podobnym tytule (Ludzie i nie-ludzie. Perspektywa socjologiczno-antropologiczna), która na planie pierwszym umieszcza właśnie „nie-ludzi", czyli zwierzęta, systemy, maszyny, przedmioty, technologie, hybrydy, jakie są obecne i mające czasami niemały wpływ na życie społeczne.
Taki bagaż teoretyczny i zarazem tematyczny powala nam rozpoznać główne problemy zaprezentowane przez twórców. Co istotne, spektakl nie zatrzymał się tylko na poziomie teorii, ale wykorzystał nowe technologie, prezentując tym samym złudzenia, jakim ulegamy. Mierzymy się z tym już na początku, kiedy wydaje nam się, że widzimy duży telewizor, lecz przejeżdżający automatyczny odkurzacz sprawia, że zauważamy iluzję, w jaką uwierzyliśmy. Teoretycznie duży telewizor okazał się niewielkim ekranem.
Iluzja wydaje się być jeszcze bardziej uwidoczniona przez grę światłem oraz projekcjami, jakie towarzyszą aktorom na scenie. Obrazy Leonarda da Vinci, marmurowa twarz Platona mieszają się z abstrakcyjnymi konstrukcjami. Pewnego rodzaju powrót do korzeni, do sztuki i filozofii dawnej byłoby poszukiwaniem stabilności, poczucia bezpieczeństwa w świecie, który wydaje się być efemeryczny, nierzeczywisty i niepewny.
Spektakl ten obrazuje, jak duże są zależności między światem rzeczywistym i cyfrowym oraz zagubienie się w nich. Wypowiedzi „jestem cyborgiem", „jestem człowiekiem", „jesteśmy realni", „jesteśmy online, na żywo" wymieniane są obok siebie, niemal jednym tchem. Niepewność co do tego co otacza bohaterów i kim są pogłębione jest poprzez wątpliwości: „Czy jeśli zmienię coś w muzyce stworzonej przez komputer, to będę muzykiem?".
Twórcy nie pozostawiają bez komentarze, a właściwie pytań, relacji międzyludzkich czy też bardziej ludzko-awatarowych, co pokazuje rozmowa z babcią, będącą awatarem wyświetlonym na ścianie. Podejmowane tematy nie różnią się od tym, na jakie normalnie rozmawiamy, ale przestrzeń i forma tej sceny sprawiają, że nie czujemy, abyśmy wiedzieli, do czego ta rozmowa by zmierzała i jaki miałaby cel.
„Ludzie i nie-ludzie" to spektakl podejmujący tematy dość futurystyczne, ale takie, które są dość silnie obecne w nauce i to w różnych jej dziedzinach. Momentami można mieć skojarzenia z lemowskimi wizjami przyszłości, co pokazuje tylko, że i literatura, i teatr prezentują problemy, które może z nimi się nie kojarzą, ale dzięki temu pozwalają spojrzeć na nie z różnych stron.
__
Obsada Agata Koszulińska, Mateusz Korsak, Amadeusz Nosal
Data premiery 15 maja 2021
