Skazany na karę śmierci
"Woyzeck" - reż. Piotr Cieplak - Teatr Narodowy w WarszawieOpowieść o Franku Woyzecku jest wielowymiarowa. W warstwie fabularnej dramat odwołuje się do prawdziwej historii morderstwa. Büchner wywiódł ją z kroniki kryminalnej: ubogi, parający się też innymi zajęciami żołnierz Johann Christian Woyzeck zabił swoją narzeczoną; po badaniach poczytalności i ponad trzyletnim procesie został skazany na karę śmierci i stracony na rynku w Lipsku 27 sierpnia 1824 roku.
Jednak to tylko osnowa, która stała się dla autora pretekstem do zadania wielu pytań – o społeczne zależności i opresyjność społeczeństwa, formowanie ludzkiej tożsamości, o moralność. Rozpięta między zbrodnią a świętością opowieść o Woyzecku w dramacie zyskała wymiar metafizyczny. Bohater stanął nad przepaścią świata. „To jest jednak dramat romantyczny – mówi Piotr Cieplak. – Büchner pisał te nieponumerowane i rozproszone kartki w pięć lat po Dziadach Mickiewicza! Autor opisuje świat złożony, paradoksalny" (rozmowa z Piotrem Cieplakiem).
Georg Büchner zmarł w 1837 roku, w wieku 24 lat, jego Woyzeck pozostał we fragmentach. Niedokończone dzieło, które okazało się jednym z najważniejszych tekstów współczesnego teatru, wydano dekady później, w 1879 roku. Na prapremierę trzeba było czekać do roku 1913.
„Büchner stworzył dla literatury i teatru postać najmniejszego człowieka – pisze Robert Piłat w tekście zamieszczonym w programie przedstawienia – bohatera, który nie dokonuje czynów, lecz jest przedmiotem działania, nie jest mówcą, lecz tematem rozmowy; nie poznaje świata, lecz sam jest poznawany, obnażany, manipulowany, redukowany do biologicznego okazu*". Upodlony, pogardzany Woyzeck to – jak podkreśla reżyser – „wieczny szeregowiec, którego mieli maszyna świata", a jednocześnie „Każdy – pisany dużą literą. Każdy z nas, z tą tylko różnicą, że my jakoś sobie radzimy. Mamy pancerzyki, strategie dostosowania" (rozmowa z Piotrem Cieplakiem →).
Ze sceny usłyszymy wyjątki z Nowego Testamentu, w tym zapisy Apokalipsy św. Jana oraz fragmenty opowiadania Hansa Christiana Andersena Szczęśliwa rodzina, a w warstwie muzycznej m.in. Pierwszą Symfonię Jana Duszyńskiego w wykonaniu Sinfonii Varsovii (nagranie z 2018 roku).
Przedstawienie zawiera uniwersalne, moralitetowe przesłanie. Wstrząsająca w swojej prostocie, skondensowana opowieść o żołnierzu i jego narzeczonej odsłania żywioł, jakim jest człowieczeństwo, granice między naturą i kulturą oraz wizje odchodzącego świata.
Piotr Cieplak – reżyser, Ewa Konstancja Bułhak (Kobieta, Kobieta z Brodą), Cezary Kosiński (Woyzeck), Robert Jarociński (Żołnierz, Zygmunt Żółty Ptak). Fot. Krzysztof Bieliński
Próby do „Woyzecka" Georga Büchnera: Piotr Cieplak – reżyser, Ewa Konstancja Bułhak (Kobieta, Kobieta z Brodą), Cezary Kosiński (Woyzeck), Robert Jarociński (Żołnierz, Zygmunt Żółty Ptak). Premiera w Teatrze Narodowym 15 lutego 2020. Fot. Krzysztof Bieliński
Spektakl powstaje na dużej scenie Teatru, w sali Bogusławskiego. Za scenografię, kostiumy i światło odpowiada Andrzej Witkowski. Autorami muzyki, obok Jana Duszyńskiego, są: Paweł Czepułkowski, w którego kompozycjach znalazło się wiele elementów muzyki konkretnej oraz Jakub Gawlik, autor i wykonawca muzyki na harmonię. Opracowaniem układów choreograficznych zajmuje się Leszek Bzdyl.
W roli Woyzecka zobaczymy Cezarego Kosińskiego, portret Marii tworzy Zuzanna Saporznikow. Kapitanem jest Jerzy Radziwiłowicz, Doktorem – Paweł Paprocki, Tamburmajorem – Oskar Hamerski. Wystąpią również – Bartłomiej Bobrowski – Andrzej, Koń, Mariusz Benoit jako Dziad i Sławomira Łozińska w roli Babci. Ponadto w obsadzie: Ewa Konstancja Bułhak (Kobieta, Kobieta z Brodą), Jakub Gawlik (Żołnierz, Muzykant, Biskup), Anna Grycewicz (Kobieta, Motyl), Kinga Ilgner (Kobieta, Kobieta Guma), Robert Jarociński (Żołnierz, Zygmunt Żółty Ptak), Joanna Kwiatkowska-Zduń (Małgorzata, Dziewica Petronela), Grzegorz Kwiecień (Żołnierz, Kaznodzieja, Koń), Kamil Mrożek (Żołnierz, Człowiek z Mandżurii, Diler) oraz Hubert Paszkiewicz (Żołnierz, Niedźwiedź).
