Spokój wojownika

W kinie jego twarz miał major Henryk Sucharski w filmie " Westerplatte" Stanisława Różewicza. W teatrze - Kazimierz Moczarski w "Rozmowach z katem" w reżyserii Wajdy. Reżyser, aktor teatralny i filmowy, pedagog, dyrektor teatrów i publicysta, jedna z najważniejszych osób w powojennym teatrze polskim, chociaż zawsze trochę w cieniu innych wielkich.

Teatr Powszechny nosi jego imię i to właśnie z tym teatrem jest najbardziej kojarzony, chociaż pierwszym dyrektorem, który sprawił, że Powszechny stał się popularny, był Adam Hanuszkiewicz w latach 1963-1969. Duże sukcesy odnosiła tu także Irena Babel. Kiedy w 1975 po remoncie na czele teatru stanął Zygmunt Hübnera, pierwszym spektaklem po długiej przerwie została inscenizacja "Sprawy Dantona" w reżyserii Andrzeja Wajdy. Kolejny wielki sukces zyskał spektakl "Lot nad kukułczym gniazdem" w reżyserii Hübnera. Zygmunt Hübner skoncentrował wokół tej sceny najlepszych ówcześnie aktorów, którzy chętnie przychodzili tu z innych teatrów ze względu na ciekawy repertuar, ale też na osobowość dyrektora.

Ale Teatr Powszechny to ostatni etap życia bohatera książki, a przecież wcześniej dyrektorował tak ważnym scenom jak Teatr Wybrzeże w Gdańsku czy Teatr Stary w Krakowie. Wszędzie ceniony, mimo kilku porażek reżyserskich, spokojny, ale też niepokorny. Łagodną acz stanowczą niepokornością wobec władz pracował na miano dość trudnego we współpracy. Bywało, że jego praca na dyrektorskim stołku wisiała na włosku. Z Teatru Starego odszedł, bo nie mógł zaakceptować decyzji cenzury.

To właśnie aktorom i współpracownikom autor Grzegorz Kozak oddaje głos w swojej książce. Jest w niej mnóstwo opowieści osób, które znały opowieści osób, które znały Hübnera i które z nim pracowały na różnych etapach jego życia. Z bardzo różnych sfer, ale w znacznym stopniu aktorów. To rozmowy m. in. z Anną Seniuk, Ewą Dałkowską, Joanną Żółkowską, Elżbietą Kępińską, Krystyną Jandą, Kazimierzem Kaczorem, Wojciechem Pszoniakiem, Janem Nowickim, Olgierdem Łukaszewiczem, Jerzym Zelnikiem.

Jak go widzieli inni? Tych opowieści jest tu mnóstwo. Aktorzy go uwielbiali, chociaż był dość zdystansowany i czasami w zamyśleniu nawet nie odpowiadał na pozdrowienia. Niektórzy mieli mu to za złe. Inni wiele mu zawdzięczali, zwłaszcza ci zaangażowani w działalność opozycyjną. Sam Hübner dystansował się od tej działalności, ale wspierał tych, którzy tego wsparcia potrzebowali. Rozumiał pracowników, którzy mieli kłopoty osobiste i nie zawsze stawali na wysokości swoich aktorskich zadań. Był wyrozumiały i empatyczny. Nie żywił urazy za wyrządzone krzywdy. Dzień po tym, jak Jan Nowicki podczas zakrapianej imprezy trochę mu "wygarnął", podpisał z nim umowę na kolejny sezon, nie komentując wydarzeń poprzedniego wieczoru.

W książce są ważne wypowiedzi samego Hübnera. Autor przytacza publikacje bohatera książki, recenzje i opisy jego filmów i spektakli. Dzięki tym materiałom poznajemy Hübnera z innej strony. Okazuje się intelektualistą, erudytą, człowiekiem głęboko przeżywającym to, co się wokół niego dzieje. Jego komentarze nic nie tracą na wartości. Choćby ten o słynnym bojkocie aktorskim radia, telewizji i filmu podczas stanu wojennego:

"Był nieuchronną, spontaniczną reakcją na spotwarzenie całego społeczeństwa. (...) Opowiedzieć się za uciskiem, przeciw wolności, to wybór niegodny artysty. Szkalować własnych kolegów na łamach oficjalnej prasy to nie akt odwagi, to podłość. (...) Artysta, który wyrzeka się racji moralnych na forum publicznym i opowiada się po stronie ciemiężców, traci autorytet, przegrywa jako artysta właśnie. Wygrywając racje moralne, wygrywa szacunek społeczny" - "Hübner" Grzegorz Kozak, s. 494 za: "Komedianci - rzecz o bojkocie" oprac. Andrzej Roman.

Autor książki mógł jako nastolatek często przebywać za kulisami. Z zamiłowania do teatru wielokrotnie oglądał przedstawienia Powszechnego, a w "Rozmowach z katem" według Kazimierza Moczarskiego zagrał w epizodzie. Dzięki temu stworzył kilkusetstronicowy tom o wybitnym człowieku, którego miał możliwość obserwować. Te wątki osobiste też się w książce pojawiają. Szczególnie sentymentalne.

Książka jest bogato ilustrowana zdjęciami zarówno z życia zawodowego, jak i prywatnego Zygmunta Hübnera.

To zdecydowanie ogromne kompendium wiedzy o Hübnerze, od czasów jego dzieciństwa do śmierci spowodowanej ciężką chorobą. Ostatnie dni jego życia zostały odtworzone niemal z kronikarską dokładnością.

Pasjonująca lektura, od której nie sposób się oderwać.