Stanisław Zaczyk (1923 - 1985)

Podczas okupacji hitlerowskiej w Polsce był studentem tajnych kompletów aktorskich. W 1945 ukończył Studio Teatralne przy Starym Teatrze w Krakowie i zdał eksternistyczny egzamin aktorski. W latach 1945-46 był słuchaczem Studia Starego Teatru w Krakowie.

Równocześnie od sezonu 1945/46 brał udział w przedstawieniach tego teatru, a w sezonie 1946/47 Teatru Kameralnego TUR i Objazdowego Teatru 17. Na sezon 1947/48 został zaangażowany do Teatru Miejskiego w Jeleniej Górze i grał m. in. Tomasza w "Romansie" Sheldona, Ludmira w "Panu Jowialskim" Fredry, O'Malla w "Powodzi" Bergera. W latach 1948-50 grał w Teatrach Dramatycznych we Wrocławiu, m. in. tytułowe role w "Sułkowskim" Żeromskiego, "Mazepie" Słowackiego, Wacława w "Zemście" Fredry. Po powrocie do Krakowa występował w Miejskich Teatrach Dramatycznych (1950-54), potem Teatrze im. Słowackiego (1954-60), w takich rolach, jak Konrad w "Wyzwoleniu" Wyspiańskiego, Szczęsny w "Horsztyńskim" Słowackiego, Raskolnikow w "Zbrodni i karze" wg Dostojewskiego. Przez następne dwadzieścia pięć lat związany był ze scenami warszawskimi: Teatrem Narodowym (1960-63, 1965-68), Polskim (1963-65, 1972-74), Ateneum (styczeń 1969-72), Powszechnym (1974-81). W latach 1981-85 był znów aktorem Teatru Polskiego. Ważniejsze role na scenach warszawskich, to m. in. Zygmunt August w "Barbarze Radziwiłłównie" Felińskiego, Cezar w "Kleopatrze" Norwida, Gerstein w "Namiestniku" Hochhutha, Iwan w "Braciach Karamazow" wg Dostojewskiego, Senator w "Dziadach" Mickiewicza, Cyganow w "Barbarzyńcach" Gorkiego, Jurgen Stroop w "Rozmowach z katem" wg Moczarskiego.

Był popularnym aktorem filmowym i telewizyjnym.

W kinie debiutował w 1945 u Antoniego Bohdziewicza w filmie „2 x 2 = 4" a następnie zagrał rolę Tadka w „Ostatnim etapie" w reżyserii Wandy Jakubowskiej w towarzystwie takich późniejszych Heroin polskiego kina jak m. in. Wanda Bartówna, Antonina Gordon-Górecka, Barbara Fijewska, Alina Janowska, Zofia Mrozowska, Barbara Rachwalska czy Aleksandra Śląska. Stał się nie tylko chętnie obsadzanym, ale i bardzo popularnym i lubianym przez widzów aktorem. Zagrał w takich filmach jak m. in. „Popioły" (1965), „Czekam w Monte-Carlo" (1969), „Pygmalion XII" (1971), „Jezioro osobliwości" (1972), „Zaklęte rewiry" (1975), „Sprawa Gorgonowej" (1977), „Sekret Enigmy" (1979), „Paciorki jednego różańca" (1979) czy „Ciosy" (1980).
Zagrał także w kilku znanych serialach filmowych: „Stawka większa niż życie', „Polskie drogi", „Tajemnica Enigmy", „Doktor Murek", „Dom".

Wielkie sukcesy odnosił w Teatrze Telewizji, gdzie w 1958 roku debiutował w „Słowie Norwidowym" w reżyserii Adama Hanuszkiewicza obok Alicji Pawlickiej, Adama Hanuszkiewicza, Mariusza Dmochowskiego, Gustawa Holoubka, Anny Lutosławskiej, Tadeusza Białoszczyńskiego, Kazimierza Wichniarza i Władysława Woźnika. Nastepnie m. in. w spektaklach „Anna Karenina" (1961) w reżyserii Adama Hanuszkiewicza, „Kordian" (1963) w reżyserii Jerzego Antczaka, „Odprawa posłów greckich" (1966) w reżyserii Ludwika René, „Antygona" (1986) w reżyserii Olgi Lipińskiej, „Łagodna" (1968) w reżyserii Janusza Warmińskiego, „Usmiech Giocondy" (1970) w reżyserii Henryka Drygalskiego, „Wyruszyć o świcie" (1974) w reżyserii Zygmunta Hübnera, „Lekkomyślna siostra" (1974) w reżyserii Krystyny Meissner, „Odprawa Posłów greckich" (1980) w reżyserii Zbigniewa Zapasiewicza i „Próba rekonstrukcji" (1981) w reżyserii Jana Bratkowskiego.

W teatrze Telewizji podjął także kilka prób reżyserskich „Czternastego maja - o północy" Andrzeja Wydrzyńskiego (w obsadzie m. in.: Ignacy Machowski, Halina Kowalska, Jerzy Kamas, Janusz Zakrzeński i Leonard Pietraszak, (premiera 13 kwietnia 1972), a także „Kim jestem" (1972), „Czternastego maja o północy" (1972) i „Jego dwie żony" (1974).

Prawdziwym rekordzistą Stanisław Zaczyk był w Teatrze Polskiego Radia. Na przestrzeni lat 1951 – 1989 wystąpił w ponad 350-ciu słuchowiskach. Jego charakterystyczny ciepły głos, którym po mistrzowsku operował, połączony ze znakomitym warsztatem aktorskim powodował, że dla wielu reżyserów był niezwykle pożądanym współtwórcą.
Grał u takich reżyserskich tuzów teatru radiowego jak: Antoni Bohdziewicz, Władysław Krzemiński, Wilam Horzyca, Lena Meyerhold, Karol Borowski, Jerzy i Józef Grotowscy, Zbigniew Kopałko, Janusz Warnecki, Jerzy Rakowiecki, Tadeusz Łomnicki, Zenon Jaruga, Edward Płaczek, Ludwik René, Tadeusz Bradecki, Wojciech Maciejewski, Helmut Kajzar, Andrzej Łapicki, Zenon Wiktorczyk, Bronisław Wiernik, Jan Świderski, Jerzy Markuszewski, Zdzisław Nardelli, Sławomir Pietrzykowski, Henryk Rozen, Andrzej Zakrzewski, Marek Kulesza i Stanisława Grotowska.

Był starszym bratem śpiewaka Zdzisława Zaczyka.

Nagrody i odznaczenia:

1955 - Medal 10-lecia PRL
1956 - Złoty Krzyż Zasługi
1958 - Festiwal Dramatów Wyspiańskiego - nagroda za rolę Konrada w "Wyzwoleniu" w Teatrze im.Juliusza Słowackiego w Krakowie
1967 - nagroda Komitetu d/s PRiTV za rolę Króla Daszjanty w słuchowisku wg Kalidasy "Siakuntala"
1968 - Zasłużony Działacz Kultury
1969 - Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
1975 - I Opolskie Konfrontacje Teatralne - nagroda za rolę Delacroix w przedstawieniu "Sprawa Dantona" Stanisławy Przybyszewskiej w reżyserii Andrzeja Wajdy w Teatrze Powszechnym w Warszawie
1978 - Nagroda przewodniczącego Komitetu d/s PRiTV za osiągnięcia w dziedzinie aktorstwa radiowego
1978 - Kalisz - XVIII KST - nagroda za rolę Stroopa w przedstawieniu "Rozmowy z katem" Kazimierza Moczarskiego w Teatrze Powszechnym w Warszawie
1978 - Wrocław - XIX FPSW - nagroda za rolę Stroopa w przedstawieniu "Rozmowy z katem" Kazimierza Moczarskiego w Teatrze Powszechnym w Warszawie
1979 - Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski

Źródło: Almanach sceny polskiej 1984/85, E-teatr, FilmPolski.