Suplement diety

Brakowało postaci Nikołaja Gogola w artystycznej biografii Krzysztofa Jasińskiego. Praca nad tym spektaklem była zatem, jak określił sam reżyser, suplementem diety. Jego zdaniem „Rewizor" to „arcyutwór", i nie ma w ogóle co się brać za jego wystawienie, jeżeli nie ma się Chlestakowa i Horodniczego. A tak się szczęśliwie złożyło, że reżyser-jubilat miał i Chlestakowa i Horodniczego i Annę i Marię i naczelnika szpitala i sędziego... nawet dwóch nieszczęsnych Piotrusiów.

W pamięci mając Felliniego reżyser wprowadził swój bestiariusz ludzkich charakterów na cyrkową arenę. Przedstawił trupę cyrkową, która na co dzień pchając swój tabor obowiązków i prób powiązania końca z końcem, nagle natrafia na przeszkodę, na złamaną oś, która uniemożliwia dalszą podróż, osadza ich wszystkie dotychczasowe działania w miejscu – na ich szlaku pojawił się rewizor. Ten, który zawsze się czepia, że clown upija się na smutno, a tygrysy ze względów finansowych są zmuszane do przejścia na wegetarianizm.

Jesteśmy w cyrku, jesteśmy w Rosji? (prawdopodobnie wielu by powiedziało, że w takim wypadku na jedno wychodzi). Tym bardziej chciałabym zobaczyć ten spektakl w Moskwie, w samym środku tego... no właśnie – cyrku. Bo jesteśmy oczywiście w cudzysłowie metafory. Horodniczy poskramia swoich podwładnych treserskim batem, ale jest w tym spektaklu również mnóstwo odniesień serio, do prawdziwej Rosji, do prawosławnej duchowości, nieśmiertelnych: robotnicy i kołchoźnika. Bardzo mnie ciekawi, jak na tak zagrany spektakl zareagowaliby sami Rosjanie. Choć, jak możemy się przekonać z tekstu parafrazy, to nie jest tak, że na te wszystkie machloje i przywary Rosjanie mają monopol. To jest ten moment recenzji, kiedy upierdliwy pismak wyraża swoje uwagi i wątpliwości. Właśnie „parafraza przekładowa" autorstwa Tadeusza Nyczka jest częścią, o którą potykał się mój płynny odbiór spektaklu. Jeżeli coś jest klasyką, to jest ponadczasowe – słowa samego reżysera. Więc po co parafraza? Jeszcze subtelne aluzyjki do zmian kadencji w sądzie, do wysokich dotacji – zrozumiałe. Jednak kiedy wybrzmiały, pomyślałam, że idąc takim tropem zaraz osuniemy się w żarty o gastronomicznych preferencjach polityków. Myśl została szybko wyparta. Są instytucje kultury, gdzie tak grubo ciosanymi żartami nie strzela się do widza. Są jednak pewne granice. Czy się pomyliłam w swoich osądach, czy nie – zobaczą państwo sami.

Z całą pewnością tego spektaklu by nie było bez Chlestakowa, który finezyjnie porusza się na trapezie własnego kłamstwa. Bez Horodniczego, z trudem ogarniającego otaczającą go czasoprzestrzeń. Ale w odpowiedzi na słowa reżysera, że „Rewizora" budują właśnie postaci Chlestakowa i Horodniczego, po obejrzeniu wystawienia Krzysztofa Jasińskiego nie sposób dopowiedzieć, że tych dwóch musi być doświetlonych przez postaci kobiece. Przez postać Marii i postać Anny. W tym wystawieniu to dwie komediowe, no tak... szutki – rosyjskie vis comica. Obie są pełne lekkości w ogrywaniu własnej postaci, kostiumu, przestrzeni scenicznej, komediowego cudzysłowu, który staje się naturalną formą wypowiedzi. Wszyscy obecni na scenie inteligentnie wpasowują się w mikrokosmos kolejnych cyrkowych popisów, by nie dać się przepiłować rzeczywistości, by lew nie zamknął paszczy zbyt szybko, by nie spłonąć żywcem przed końcem numeru – by na koniec przedstawienia, wyszło jednak na nasze... By nasza publiczność dała się oszukać, że my to wszystko robimy na serio.